Hij is briljant, nieuwsgierig, levendig. Thuis stelt hij relevante vragen, begrijpt complexe concepten, toont hij een overvloedige verbeeldingskracht. Maar op school is het een ander verhaal. De cijfers blijven achter, de leraren spreken over “gebrek aan inzet” of “gedragsproblemen”, en hij, beetje bij beetje, raakt gedemotiveerd.
Deze beschrijving spreekt je aan? Je bent niet alleen. Duizenden kinderen ervaren deze pijnlijke dissonantie tussen wat ze kunnen doen en wat de school hen toestaat te laten zien. Achter deze kloof schuilt vaak een leerstoornis of aandachtstoornis die nooit is geïdentificeerd.
De DYS-stoornissen (dyslexie, dysorthografie, dyscalculie, dyspraxie) en ADHD (aandachtstekortstoornis met of zonder hyperactiviteit) betreffen bijna 10% van de kinderen. Niet gediagnosticeerd, vormen ze een van de meest voorkomende oorzaken van schooluitval. Toch kunnen deze kinderen, met vroege opsporing en passende begeleiding, volledig tot bloei komen.
Dit artikel biedt je inzicht in deze stoornissen, helpt je hun manifestaties te herkennen en ontdekt de middelen om je kind te helpen zijn volledige potentieel te onthullen.
Begrijpen van leerstoornissen
De DYS-stoornissen zijn neurodevelopmentale stoornissen van neurobiologische oorsprong. Ze zijn niet gerelateerd aan een intellectuele beperking, een gebrek aan inzet of een educatief probleem. Ze zijn het resultaat van verschillen in de hersenfunctie die de verwerving van bepaalde specifieke vaardigheden beïnvloeden.
Dyslexie: wanneer lezen een uitdaging wordt
Dyslexie is een specifieke leesstoornis die ongeveer 5% van de kinderen treft. Het manifesteert zich door aanhoudende moeilijkheden bij het identificeren van woorden, het decoderen van lettergrepen, en het vloeiend lezen.
Een dyslectisch kind is geen kind dat “niet wil lezen”. Het is een kind voor wie elk woord een aanzienlijke inspanning vertegenwoordigt, terwijl zijn leeftijdsgenoten zonder na te denken lezen. Stel je voor dat je een tekst moet ontcijferen in een taal die je slecht kent, terwijl je de draad van het verhaal volgt en vragen over het begrip beantwoordt. Dit is wat een dyslectisch kind dagelijks ervaart.
Typische manifestaties zijn verwarringen tussen bepaalde letters (b/d, p/q), omkeringen van lettergrepen, een trage en aarzelende leesstijl, moeilijkheden om te begrijpen wat er is gelezen, en aanzienlijke vermoeidheid tijdens leesactiviteiten.
Dysorthografie: schrijven met moeite
Vaak geassocieerd met dyslexie, is dysorthografie een specifieke spellingstoornis. Het kind heeft moeite met het onthouden van de spelling van woorden, maakt inconsistente fouten (hetzelfde woord kan anders worden geschreven van de ene regel naar de andere), en verwart vergelijkbare klanken.
Deze stoornis maakt het geschreven productie bijzonder moeizaam. Het kind moet zoveel energie mobiliseren voor de spelling dat er weinig overblijft voor de inhoud. Zijn geschriften weerspiegelen niet de rijkdom van zijn gedachten.
Dyscalculie: de getallen die zich verzetten
Dyscalculie is een specifieke reken- en wiskundige redeneerstoornis. Het kind ondervindt moeilijkheden bij het begrijpen van hoeveelheden, het onthouden van tafels, het uitvoeren van bewerkingen, en het oplossen van problemen.
Het is niet dat hij niet van wiskunde houdt. Het is dat zijn hersenen numerieke informatie anders verwerken, waardoor eenvoudige bewerkingen voor anderen extreem moeilijk voor hem zijn.
Dyspraxie: wanneer de beweging ontbreekt
Dyspraxie is een stoornis van de coördinatie en planning van bewegingen. Het beïnvloedt fijne motoriek (schrijven, knippen, knopen) evenals grove motoriek (sport, evenwicht).
Een dyspraxisch kind kan onleesbaar schrijven ondanks al zijn inspanningen, onhandig zijn, en moeite hebben met het organiseren in de ruimte. Deze moeilijkheden hebben een directe impact op schoolse leerprocessen die schrijven en manipulatie vereisen.
ADHD: de ongrijpbare aandacht
ADHD is een neurodevelopmentale stoornis gekenmerkt door aandachtsproblemen, impulsiviteit en soms hyperactiviteit. Het treft ongeveer 5% van de kinderen.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is ADHD geen teveel aan energie dat eenvoudig kan worden gekanaliseerd. Het is een stoornis van de regulatie van aandacht en executieve functies die de capaciteit om zich te concentreren, te organiseren, te plannen en door te zetten diepgaand beïnvloedt.
Een kind met ADHD is geen kind dat “niet wil concentreren”. Het is een kind wiens hersenen anders functioneren en die aanzienlijke inspanningen moet leveren om te doen wat voor anderen natuurlijk lijkt.
Waarom leiden deze stoornissen tot schooluitval?
De DYS-stoornissen en ADHD, wanneer ze niet worden geïdentificeerd en aangepakt, creëren de perfecte omstandigheden voor schooluitval.
Het cumulatieve effect van moeilijkheden
Zonder diagnose accumuleert het kind in de loop der jaren moeilijkheden. Gebrek aan leesvaardigheid leidt tot problemen in alle vakken die lezen vereisen. Een aandachtstoornis verhindert het assimileren van de lessen en genereert hiaten in de kennis.
Hoe langer het duurt, hoe groter de kloof met andere leerlingen wordt, waardoor inhalen steeds moeilijker wordt.
De impact op het zelfbeeld
Het kind dat regelmatig faalt ondanks zijn inspanningen, begint een negatief zelfbeeld te internaliseren. “Ik ben waardeloos”, “ik zal het nooit kunnen”, “ik ben dommer dan de anderen”. Deze overtuigingen, eenmaal gevestigd, worden zelfvervullende profetieën.
Deze aantasting van het zelfbeeld is een van de ernstigste gevolgen van niet-gediagnosticeerde stoornissen. Het kan gevolgen hebben die veel verder reiken dan de schooltijd, met invloed op sociale relaties, levenskeuzes en mentale gezondheid.
Het onbegrip van de omgeving
Wanneer de stoornis niet wordt geïdentificeerd, zoekt de omgeving naar andere verklaringen voor de moeilijkheden van het kind. “Hij werkt niet hard genoeg”, “hij is lui”, “hij doet het expres”, “het is een opvoedingsprobleem”.
Deze interpretaties, zelfs geformuleerd met de beste bedoelingen, zijn destructief. Ze voegen schuld toe aan de moeilijkheid en beroven het kind van de steun die het nodig heeft.
De uitputting
Een kind met een leerstoornis of aandachtstoornis moet aanzienlijke inspanningen leveren om het tempo van de klas bij te houden. Deze voortdurende compensatie is uitputtend.
Uiteindelijk geeft het kind de moed op. Waarom doorgaan met zich uitputten voor resultaten die nooit in verhouding staan tot de geleverde inspanningen?
De signalen die moeten waarschuwen
Hoe weet u of uw kind mogelijk een leerstoornis of aandachtstoornis heeft? Sommige signalen verdienen aandacht.
Signalen die wijzen op DYS-stoornissen
Voor dyslexie, let op een aanhoudende moeilijkheid om te leren lezen ondanks aangepast onderwijs, een trage en moeizame leesvaardigheid zelfs na meerdere jaren van leren, terugkerende verwarringen tussen bepaalde letters of klanken, een verstoord tekstbegrip, en een uitgesproken afkeer van lezen.
Voor dysorthografie, wees alert op talrijke en aanhoudende spelfouten, moeilijkheden om de spelling van zelfs gewone woorden te onthouden, inconsistente fouten op hetzelfde woord, en een geschreven productie die de mondelinge vaardigheden niet weerspiegelt.
Voor dyscalculie, observeer moeilijkheden bij het begrijpen van basisnumerieke concepten, problemen met het onthouden van de tafels van vermenigvuldiging, moeilijkheden bij het uitvoeren van eenvoudige mentale berekeningen, verwarring tussen de bewerkingen, en angst voor wiskunde.
Voor dyspraxie, let op onleesbaar of zeer traag schrijven, algemene onhandigheid en moeilijkheden met handvaardigheden, moeilijkheden met aankleden en het gebruik van bestek, en problemen met organisatie in de ruimte.
Signalen die wijzen op ADHD
ADHD kan zich uiten in moeilijkheden om zich te concentreren op taken die hem niet interesseren, een neiging om gemakkelijk afgeleid te worden, moeilijkheden om te eindigen wat begonnen is, frequente vergeten van materiaal of instructies, moeite om op zijn beurt te wachten of stil te blijven zitten, impulsiviteit in woorden en daden, en moeilijkheden met organisatie en planning.
De kloof tussen inspanning en resultaat
Het meest onthullende teken is misschien de kloof tussen de geleverde inspanningen en de behaalde resultaten. Een kind dat veel werkt maar wiens cijfers laag blijven, een briljant kind in mondelinge vaardigheden maar dat faalt in schriftelijke taken, een kind dat in staat is complexe concepten te begrijpen maar moeite heeft met de basis: deze kloof moet vragen oproepen.
Het belang van de diagnose
Geconfronteerd met deze signalen is de diagnose een cruciale stap. Het is verre van een stigmatiserende label, het is een bevrijdend hulpmiddel.
Wat de diagnose biedt
De diagnose maakt het mogelijk te begrijpen wat er aan de hand is. Voor het kind is het vaak een enorme opluchting: “het is mijn schuld niet”, “ik ben niet dom”, “er is een verklaring”.
Voor de ouders stelt de diagnose hen in staat om uit de schuld en machteloosheid te komen. Het opent de weg naar concrete aanpassingen en een passende begeleiding.
Tot wie zich wenden?
Het diagnostische traject varieert afhankelijk van de vermoedelijke stoornissen.
Voor DYS-stoornissen is de logopedische evaluatie vaak de eerste stap. De logopedist beoordeelt de vaardigheden in gesproken en geschreven taal, lezen, schrijven en rekenen.
Voor ADHD wordt de diagnose doorgaans gesteld door een arts (kinderarts, neuroloog, kinderpsychiater) op basis van een klinisch onderzoek en gestandaardiseerde vragenlijsten.
Een neuropsychologische evaluatie, uitgevoerd door een gespecialiseerde psycholoog, maakt een volledige beoordeling van de cognitieve functies mogelijk en kan helpen bij het identificeren van verschillende geassocieerde stoornissen.
Mogelijke aanpassingen
Eenmaal de diagnose gesteld, kunnen er aanpassingen worden doorgevoerd om het kind in staat te stellen zijn vaardigheden te tonen ondanks zijn stoornis.
Het PAP (Persoonlijk Begeleidingsplan) voorziet in pedagogische aanpassingen: extra tijd, vermindering van de hoeveelheid schriftelijk werk, gebruik van aangepaste hulpmiddelen.
Voor complexere situaties kan het PPS (Persoonlijk Schoolplan) worden opgezet met de hulp van de MDPH (Departementaal Huis voor Gehandicapten). Dit kan begeleiding door een AESH (Begeleider van Leerlingen in een Gehandicapte Situatie) omvatten.
Dagelijkse begeleiding
Naast de officiële aanpassingen speelt de dagelijkse begeleiding een cruciale rol.
De huiswerk aanpassen
Het huiswerk kan thuis worden aangepast: hardop lezen voor dyslexische kinderen, gebruik van het toetsenbord voor dyspraxische kinderen, het opdelen van taken voor kinderen met ADHD.
Het doel is niet om minder te doen, maar om het kind in staat te stellen effectief te leren door zijn moeilijkheden te omzeilen.
Cognitieve vaardigheden versterken
Cognitieve training kan helpen de verzwakte functies te versterken. Geheugen, aandacht, executieve functies: deze vaardigheden kunnen worden getraind als spieren.
Het programma COCO DENKT en COCO BEWEEGT, ontworpen voor kinderen van 5 tot 10 jaar, biedt aangepaste educatieve spellen die deze vaardigheden in een speelse omgeving ontwikkelen. De verplichte sportpauzes om de 15 minuten zijn bijzonder voordelig voor kinderen met ADHD, die beweging nodig hebben om hun aandacht op te laden.
Voor middelbare scholieren biedt JOE, de breincoach 30 cognitieve spellen die het geheugen, de aandacht, de concentratie en de planning versterken. Een dagelijkse training van 10-15 minuten kan helpen om de ontbrekende vaardigheden te ontwikkelen.
Krachten waarderen
Een kind met een leerstoornis is niet alleen een verzameling van moeilijkheden. Het heeft ook krachten, talenten, gebieden waarin het uitblinkt.
Het identificeren en waarderen van deze krachten is essentieel voor het behoud van het zelfvertrouwen. Veel dyslectische kinderen hebben een uitstekend visueel of auditief geheugen. Veel kinderen met ADHD zijn creatief, intuïtief en in staat om “buiten de kaders” te denken. Deze kwaliteiten verdienen erkenning en ontwikkeling.
Leg de stoornis aan het kind uit
Een kind dat zijn stoornis begrijpt, kan deze beter beheersen. Leg hem uit, met woorden die geschikt zijn voor zijn leeftijd, wat zijn diagnose betekent. Stel hem gerust: het is geen ziekte, het is niet zijn schuld, het zal hem niet beletten om succesvol te zijn in het leven.
Veel beroemde volwassenen hebben leerstoornissen of ADHD: Steven Spielberg, Richard Branson, Albert Einstein… Deze voorbeelden kunnen het kind helpen om zijn stoornis in een ander licht te zien.
Voorkom schooluitval
Wanneer een stoornis wordt geïdentificeerd, is het cruciaal om snel te handelen om te voorkomen dat de spiraal van schooluitval zich installeert.
Vroeg handelen
Hoe eerder de interventie, hoe effectiever deze is. Wacht niet tot uw kind volledig faalt op school om te handelen. Raadpleeg bij de eerste tekenen van moeilijkheden.
Onderhoud de dialoog met de school
Een nauwe samenwerking met het onderwijsteam is essentieel. Zorg ervoor dat de leraren de stoornis van uw kind begrijpen en de voorziene aanpassingen doorvoeren.
Aarzel niet om regelmatig vergaderingen aan te vragen om de voortgang te bespreken en de aanpassingen indien nodig bij te stellen.
Opleiden om beter te begeleiden
Het begrijpen van de stoornis van uw kind, de manifestaties, de behoeften, stelt u in staat om hem beter te begeleiden.
De opleiding “Voorkom schooluitval: richtlijnen en eenvoudige hulpmiddelen” van DYNSEO helpt u de mechanismen van schooluitval te begrijpen en preventieve strategieën op te zetten. U ontdekt hoe u waarschuwingssignalen kunt herkennen en hoe u een kind in moeilijkheden effectief kunt begeleiden.
Beheer de bijbehorende angst
Leerstoornissen en ADHD gaan vaak gepaard met angst. Het kind dat dagelijks falen en onbegrip ervaart, ontwikkelt een angst voor school.
De opleiding “Begeleiden van een angstig kind: rituelen, ademhaling, verankeringen” van DYNSEO biedt concrete hulpmiddelen om deze angst dagelijks te verlichten.
Conclusie: het verborgen potentieel onthullen
DYS-stoornissen en ADHD zijn geen veroordelingen. Het zijn verschillen die, eenmaal begrepen en begeleid, zelfs krachten kunnen worden.
Veel volwassenen met deze stoornissen hebben hun professionele en persoonlijke leven met succes geleid, vaak dankzij de kwaliteiten die zijn ontwikkeld om hun moeilijkheden te compenseren: creativiteit, doorzettingsvermogen, originele gedachten.
De uitdaging is om deze stoornissen op tijd te herkennen, voordat ze het kind in de spiraal van schooluitval en verlies van zelfvertrouwen trekken. Met een vroege diagnose en een passende begeleiding kan uw kind al zijn potentieel onthullen.
DYNSEO ondersteunt u in dit proces met zijn opleidingen en aangepaste programma’s. Omdat elk kind het verdient dat zijn talenten worden erkend en ontwikkeld.
—
DYNSEO-bronnen:
