Door de tijd te nemen om dyslexie te leren kennen, kunnen we een meer empathische en effectieve benadering ontwikkelen om onze leerlingen te helpen hun problemen te overwinnen. Het is ook belangrijk op te merken dat dyslexie niet iemands intelligentie weerspiegelt. Veel dyslectische leerlingen hebben uitzonderlijke vaardigheden op andere gebieden, zoals creativiteit en kritisch denken.
Als leerkrachten moeten we deze sterke punten erkennen en waarderen, terwijl we werken aan de gebieden waar ze moeite mee hebben. Door een inclusieve leeromgeving te cultiveren, kunnen we onze leerlingen aanmoedigen om zich ondanks hun uitdagingen te ontwikkelen.
De specifieke behoeften van dyslectische leerlingen vaststellen
Om een dyslectische leerling effectief te helpen, is de eerste stap begrijpen waar de moeilijkheden precies liggen. Dyslexie manifesteert zich niet bij alle leerlingen op dezelfde manier: sommigen zullen moeite hebben met het herkennen van klanken, anderen met vloeiend lezen en weer anderen met het begrijpen van wat ze lezen. Daarom is een persoonlijke aanpak essentieel.
Aandachtig observeren in de klas
Leerkrachten zijn vaak de eersten die tekenen van dyslexie opmerken. Tekenen waar je op moet letten zijn onder andere
-
zeer traag lezen, met veel aarzelingen ;
-
omkering of verwisseling van letters (bijvoorbeeld “b” en “d”);
-
moeite met het splitsen van woorden in lettergrepen of het herkennen van rijmwoorden ;
-
beperkt begrip van de tekst ondanks aanzienlijke leesinspanningen ;
-
bijzonder zwakke spelling, met steeds terugkerende fouten.
Het bijhouden van een observatiedagboek kan erg nuttig zijn: noteer de momenten waarop de leerling blokkeert, de taken waarbij ze het beter doen of de omstandigheden die hen lijken te helpen (minder lawaai, meer tijd, visuele hulpmiddelen).
Praten met studenten
Het is belangrijk om rechtstreeks met de leerling te praten om hun gevoelens te begrijpen:
-
Welke taken vinden ze het moeilijkst?
-
Wanneer voelen ze zich comfortabel of ontmoedigd?
-
Welke media vinden zij het nuttigst?
Deze uitwisselingen laten de student zien dat we geïnteresseerd zijn in hen, dat we hen zien als actieve partners in hun eigen succes. Het helpt ook om hun zelfvertrouwen een boost te geven: veel dyslectische studenten voelen zich onbegrepen of denken dat ze “niet intelligent” zijn, terwijl hun moeilijkheden in feite niets te maken hebben met hun intellectuele potentieel.
Werken met ouders
Ouders kunnen een waardevol inzicht geven. Thuis zien ze het kind huiswerk maken, voorlezen of proberen te schrijven. Ze kunnen delen :
-
momenten waarop het kind bepaalde taken vermijdt uit angst om te falen;
-
de strategieën die ze spontaan gebruiken (tekeningen, visueel onthouden, hardop herhalen);
-
hun interesses, die gebruikt kunnen worden om het leren te motiveren (bijv. luisterboeken over hun favoriete onderwerpen).
Werken met specialisten
Logopedisten, schoolpsychologen of neuropsychologen kunnen formele beoordelingen uitvoeren om de diagnose te verduidelijken. Deze tests helpen om te bepalen welke vaardigheden versterkt moeten worden en welke al solide zijn. Bijvoorbeeld:
-
beoordelen van het fonologisch bewustzijn (vermogen om geluiden te horen en te manipuleren) ;
-
het werkgeheugen meten, dat een belangrijke rol speelt bij het lezen;
-
controleer het begrijpend luisteren, dat vaak veel beter is dan begrijpend lezen.
De resultaten van deze beoordelingen zijn essentieel voor het aanpassen van lesmethoden en het stellen van realistische doelen.
Een persoonlijk interventieplan opstellen
Als al deze informatie verzameld is, is het mogelijk om een geïndividualiseerd interventieplan op te stellen dat specificeert :
-
de nodige onderwijsregelingen (extra tijd, audio-ondersteuning, bijles);
-
prioritaire doelstellingen (vloeiendheid verbeteren, werken aan spelling, begrip versterken) ;
-
hulpmiddelen om in de klas te gebruiken (leessoftware, mindmaps, vereenvoudigde teksten).
Zo’n plan stelt alle betrokkenen – leerkrachten, ouders, specialisten – in staat om in dezelfde richting te werken en de vooruitgang van de leerling stap voor stap te volgen.
Vergeet de sterke punten van de leerling niet
Het identificeren van speciale behoeften gaat niet alleen over het opsporen van moeilijkheden. Het gaat ook om het herkennen van sterke punten: creativiteit, visueel denken, verbeeldingskracht, artistieke flair, etc. Deze punten kunnen worden opgenomen in schoolactiviteiten om het zelfvertrouwen van de leerling te vergroten en hem of haar gemotiveerd te houden.
Beoordelingsinhoud aanpassen
Zodra we de specifieke behoeften van dyslectische leerlingen hebben geïdentificeerd, wordt het essentieel om beoordelingen toegankelijk, eerlijk en representatief voor hun echte vaardigheden te maken. Het doel is niet om hen een voorsprong te geven, maar om hen in staat te stellen hun kennis te demonstreren zonder dat hun lees- en schrijfproblemen een oneerlijk obstakel worden.
De formulering van instructies vereenvoudigen
Dyslectische leerlingen kunnen veel tijd verliezen met het ontcijferen van lange of complexe instructies. Om hen te helpen:
-
Gebruik duidelijke, directe taal en korte zinnen.
-
Vermijd dubbelzinnige formuleringen of dubbele ontkenningen.
-
Verdeel instructies in genummerde stappen om de taak begrijpelijker te maken.
-
Vette of onderstreep sleutelwoorden zoals “omringt”, “verklaart”, “vergelijkt”.
Voorbeeld:
In plaats van te schrijven: “Schrijf na het lezen van de onderstaande tekst een samenvatting in twee delen: het eerste over de historische oorzaken, het tweede over de politieke gevolgen, met inachtneming van de chronologie.“
Je zou kunnen zeggen: “Lees de tekst. 1. Vat de historische oorzaken samen. 2. 3. Vat de politieke gevolgen samen. Zet de gebeurtenissen in de juiste volgorde.
Diversificatie van beoordelingsvormen
Niet alle leerlingen leren op dezelfde manier. Door verschillende manieren aan te bieden om begrip te tonen, kunnen dyslectische leerlingen hun sterke punten benadrukken:
-
Mondelinge reacties: mondelinge presentatie, geluidsopname, dialoog met de docent.
-
Visuele projecten: diagrammen, mindmaps, posters, digitale presentaties.
-
MCQ’s of invuloefeningen: om begrip te testen zonder de beperking van spelling.
-
Rollenspel of rollenspellen: vooral nuttig voor geschiedenis, sociale wetenschappen of talen.
Voorbeeld:
Stel voor een geschiedenishoofdstuk, in plaats van leerlingen te vragen een opstel te schrijven, een geïllustreerde tijdlijn voor waarin ze de gebeurtenissen plaatsen en elke fase kort uitleggen.
Inhoud van vorm scheiden
Het is essentieel om een onderscheid te maken tussen vakgerelateerde vaardigheden (wiskunde, geschiedenis, wetenschappen, enz.) en lees- en schrijfvaardigheid. Soms kan een beoordeling bevooroordeeld zijn omdat de formulering van de vragen een hoger leesniveau vereist dan echt nodig is om de inhoud te begrijpen.
Oplossing:
-
Lees de vragen hardop voor als dat nodig is.
-
Zorg voor een audioversie van de beoordeling voor bepaalde oefeningen.
-
In bepaalde situaties mondelinge of gedicteerde antwoorden van een scribent accepteren.
Geschikte schalen maken
Bij het beoordelen van schriftelijk werk kan het gepast zijn om het cijfer in twee delen te splitsen:
-
Inhoud en ideeën: beoordelen van begrip en logica.
-
Spelling en zinsbouw: deze apart of flexibeler beoordelen, afhankelijk van de context.
Dit betekent dat leerlingen niet onnodig worden gestraft voor spelfouten als ze het onderwerp goed hebben begrepen.
Neem de tijd voor voorbereiding
Sommige dyslectische leerlingen hebben meer tijd nodig om hun ideeën te ordenen voordat ze gaan schrijven. We kunnen voorstellen :
-
een mindmap om het antwoord te plannen voordat je gaat schrijven,
-
een visueel ontwerp met trefwoorden in plaats van een volledige tekst vanaf het begin.
Studenten keuzes bieden
Door leerlingen de kans te geven om de beoordelingsvorm te kiezen, krijgen ze een gevoel van verantwoordelijkheid en vermindert de stress. Voor hetzelfde hoofdstuk kunnen ze bijvoorbeeld :
-
schrijf een korte samenvatting,
-
een podcast opnemen,
-
maak een poster of conceptkaart.
Ze laten hun begrip van het onderwerp zien op een manier die hun sterke punten benadrukt.
Het aanpassen van de inhoud van toetsen betekent niet het verlagen van de standaard, maar eerder het verwijderen van onnodige barrières die dyslectische leerlingen ervan weerhouden om hun echte vaardigheden te laten zien. Hoe gevarieerder de toetsen, hoe nauwkeuriger ze weergeven wat de leerling weet en kan.
Geschikte hulpmiddelen en media gebruiken
Voor dyslectische leerlingen kan de toegang tot leren enorm vergemakkelijkt worden door aangepaste digitale en visuele hulpmiddelen. Hier is een complete lijst met een combinatie van software, toepassingen en praktische hulpmiddelen om aan verschillende behoeften te voldoen:
-
Voorleessoftware: NaturalReader, Voice Dream Reader of de ingebouwde opties in Word en Google Docs kunnen tekst omzetten in audio, zodat leerlingen kunnen luisteren in plaats van woord voor woord te lezen.
-
Interactieve onderwijstoepassingen:
-
COCO PENSE: biedt meer dan 30 educatieve spellen om op een leuke manier te werken aan geheugen, logica en begrijpend lezen, ideaal om dyslectische leerlingen bezig te houden.
-
COCO MOVES: omvat elke 15 minuten schermtijd een sportpauze om leerlingen te helpen geconcentreerd te blijven en cognitieve vermoeidheid te verminderen.
-
-
Spellingcontrole en voorspellende toetsenborden: hulpmiddelen zoals Grammarly, Antidote of voorspellende invoerfuncties op tablets zorgen ervoor dat leerlingen zich kunnen concentreren op de inhoud in plaats van op spelling.
-
Mindmappen en grafische organizers: MindMeister, XMind of handgemaakte kaarten om ideeën te structureren, een presentatie voor te bereiden of een hoofdstuk samen te vatten.
-
Visuele hulpmiddelen: diagrammen, posters, pictogrammen en tijdlijnen om concepten op een eenvoudige en memorabele manier weer te geven.
-
Audioboeken en educatieve podcasts: nuttig voor leerlingen die het best mondeling leren of die snel moe worden van het lezen.
-
Samenwerkingsplatforms: Padlet, Canva of Google Slides voor het maken van interactieve projecten die tekst, afbeeldingen en geluid combineren.
De integratie van deze verschillende hulpmiddelen, waaronder COCO DENKT en COCO BEWEEGT, betekent dat dyslectische leerlingen een inclusieve, multisensorische leeromgeving kan worden geboden, waar iedereen in zijn eigen tempo vooruitgang kan boeken en kan bouwen op zijn sterke punten.
Meer tijd geven om de beoordeling af te ronden
Dyslectische leerlingen meer tijd geven om hun toetsen te maken is een essentiële maatregel om ervoor te zorgen dat ze een eerlijke kans van slagen hebben. Dyslexie kan het lees- en schrijfproces vertragen, wat betekent dat deze leerlingen meer tijd nodig hebben om informatie te verwerken en hun antwoorden te formuleren. Als leerkrachten moeten we flexibel zijn en begrip hebben voor deze behoeften.
Door extra tijd aan te bieden, kunnen onze studenten zich richten op de kwaliteit van hun werk in plaats van op de tijdsdruk. Het kan ook hun beoordelingsangst verminderen, wat een positieve invloed kan hebben op hun algemene prestaties. Uiteindelijk is het ons doel om authentiek en betekenisvol leren aan te moedigen, en meer tijd geven is een cruciale stap in die richting.
Duidelijke en beknopte instructies geven
Om onze dyslectische leerlingen te helpen slagen, is het noodzakelijk dat we duidelijke en beknopte instructies geven. Dyslectische leerlingen kunnen moeite hebben met het volgen van ingewikkelde of lange instructies, wat kan leiden tot verwarring en frustratie. Door onze instructies te vereenvoudigen en stap voor stap te presenteren, kunnen we het makkelijker maken voor hen om de taak te begrijpen en zich erop te concentreren.
Het kan ook nuttig zijn om visuele hulpmiddelen te gebruiken bij onze verbale instructies. Checklists of diagrammen kunnen onze leerlingen bijvoorbeeld helpen om het proces dat ze moeten volgen te visualiseren. Door verbalisering en visualisering te combineren, vergroten we de kans dat onze leerlingen volledig begrijpen wat er van hen wordt verwacht.
Open communicatie en verduidelijking van vragen aanmoedigen
We moeten een open communicatie aanmoedigen tussen onszelf en onze dyslectische studenten, zodat zij zich op hun gemak voelen om vragen te stellen of om verduidelijking te vragen wanneer dat nodig is. Het creëren van een omgeving waarin studenten zich veilig voelen om hun zorgen te uiten is essentieel voor hun studiesucces. We moeten hen er regelmatig aan herinneren dat er geen domme vragen bestaan en dat hulp vragen een teken van kracht is.
Bovendien is het belangrijk dat we aandacht besteden aan de non-verbale signalen van onze leerlingen. Soms durven ze een vraag niet direct te stellen, maar kunnen ze tekenen van verwarring of angst laten zien. Door alert te zijn op deze signalen kunnen we proactief ingrijpen om hulp te bieden en eventuele onduidelijkheden in instructies of inhoud te verduidelijken.
Toon geduld en begrip
Tot slot zijn geduld en begrip cruciaal bij het werken met dyslectische leerlingen. Deze leerlingen kunnen voor uitdagingen komen te staan die voor hen en voor ons frustrerend kunnen lijken. Als opvoeders is het essentieel dat we kalm en bemoedigend blijven bij hun moeilijkheden.
Onze positieve houding kan een grote invloed hebben op hun motivatie en zelfvertrouwen. We moeten ook erkennen dat de weg naar succes lang en moeilijk kan zijn voor onze dyslectische leerlingen. Elk klein beetje vooruitgang is het waard om gevierd te worden, omdat het helpt om hun vertrouwen in hun capaciteiten op te bouwen.
Door een zorgzame sfeer te creëren waarin fouten worden gezien als leermomenten in plaats van mislukkingen, kunnen we onze leerlingen helpen een veerkracht te ontwikkelen die hen tijdens hun hele opleiding en daarna van pas zal komen.
