Afasie: hoe help je iemand die zijn spraak kwijt is na een beroerte

Afasie, een uitdaging voor communicatie en het dagelijks leven

Afasie is een van de meest complexe en schrijnende taalstoornissen, zowel voor de getroffene als voor zijn omgeving. Afasie wordt vaak veroorzaakt door een beroerte, maar ook door schedeltrauma, een hersentumor of bepaalde neurologische ziekten en tast het vermogen om te spreken, begrijpen, lezen en schrijven aan.

Voor familie en vrienden kan deze stoornis verwarrend zijn: de persoon blijft perfect bij bewustzijn, zijn intelligentie is intact, maar hij kan de woorden niet meer vinden of bepaalde boodschappen niet meer begrijpen. Deze dissociatie tussen denken en taal creëert een onzichtbare barrière die het sociale, gezins- en professionele leven isoleert, frustreert en verstoort.

In Frankrijk leven naar schatting ongeveer 300.000 mensen met afasie, de meerderheid na een beroerte. Toch blijft deze stoornis weinig bekend en vaak onbegrepen. Te veel mensen denken nog steeds ten onrechte dat iemand met afasie “niets begrijpt”, terwijl in feite de taal is aangetast, niet het denken.

In dit artikel zullen we :

• de verschillende soorten afasie uitleggen,

• hun symptomen en gevolgen onderzoeken,

• communicatiestrategieën voorstellen,

• de rol van professionals en familieleden presenteren,

• JOE, een innovatief hersencoachingsprogramma voor patiënten na een beroerte, onder de aandacht brengen.

Het doel is om concrete aanknopingspunten te bieden voor een beter begrip en ondersteuning van mensen die aan deze taalstoornis lijden.

Afasie begrijpen: de essentie

Voordat we het hebben over revalidatie of communicatiestrategieën, is het belangrijk om te begrijpen wat afasie is en waarom het zich niet bij iedereen op dezelfde manier manifesteert.

Een neurologische oorsprong

Afasie treedt op wanneer bepaalde gebieden in de hersenen, meestal in de linkerhersenhelft, beschadigd zijn. Deze gebieden zijn betrokken bij :

• mondelinge taalproductie,

• woorden begrijpen,

• lezen en schrijven,

• zinsconstructie.

Een beroerte die deze gebieden treft, kan daarom het vermogen om te spreken of te begrijpen wreed onderbreken.

De verschillende soorten afasie

Niet alle afasieën zijn hetzelfde. Neurologen maken onderscheid tussen verschillende vormen:

1. Afasie van Broca (niet-vloeiend)

   • Langzame spraak, korte zinnen, haperend spreken.

   • Relatief goed begrip.

   • Voorbeeld: in plaats van te zeggen “Ik wil graag een appel eten”, zal de persoon zeggen “Appel… eet… mij.”.

2. Afasie van Wernicke (vloeiend)

   • Vloeiend, maar soms onsamenhangend.

   • De gebruikte woorden kunnen onjuist of verzonnen zijn.

   • Begrip van taal vaak aangetast.

3. Afasie

   • De ernstigste: beïnvloedt zowel de uitdrukking als het begrip.

   • Zeer beperkte mondelinge communicatie.

4. Anomische afasie

   • Moeite met het vinden van het juiste woord, vooral namen van voorwerpen.

   • De zinnen zijn grammaticaal correct, maar missen precisie.

Zeer variabele manifestaties

Twee mensen met afasie kunnen totaal verschillende profielen hebben.

• Men zal weinig kunnen spreken maar bijna alles begrijpen.

• De ander praat veel, maar onsamenhangend.

• Sommigen kunnen nog wel lezen maar niet meer schrijven, of omgekeerd.

Afasie begrijpen betekent accepteren dat het niet één stoornis is, maar een constellatie van moeilijkheden die variëren afhankelijk van het gebied van de hersenen dat is aangetast. Dit begrip is essentieel om de communicatie aan te passen, de juiste strategieën te kiezen en misverstanden te voorkomen.

Symptomen en impact op het dagelijks leven

Afasie is meer dan alleen een taalprobleem. Het beïnvloedt alle aspecten van communicatie en kan het dagelijks leven ingrijpend veranderen. De symptomen verschillen enorm van persoon tot persoon, maar bepaalde tekenen komen vaak terug.

De meest voorkomende problemen zijn

• woordzoeker: de persoon weet wat hij wil zeggen maar kan het juiste woord niet vinden

• begrip van gesproken taal, vooral wanneer het gesprek snel verloopt of wanneer er achtergrondlawaai is

• lezen en schrijven: sommige mensen kunnen spreken maar kunnen geen eenvoudige zin meer lezen

• zinsbouw: zinnen zijn soms onvolledig, ongeorganiseerd of vertonen geen samenhang

Deze symptomen leiden vaak tot enorme frustratie bij mensen met afasie. Stel je voor dat je een eenvoudig verhaal wilt vertellen en de woorden niet kunt vinden. Dit kan leiden tot gevoelens van beperking en verlies van zelfvertrouwen.

Sophie, bijvoorbeeld, is 58 jaar en heeft twee jaar geleden een beroerte gehad. Ze begrijpt alles wat er tegen haar gezegd wordt, maar sinds haar ongeluk vindt ze het moeilijk om te praten. Soms gebruikt ze gebaren of tekeningen om zich verstaanbaar te maken. Ze zegt dat het moeilijkste niet is dat ze niet kan praten, maar dat “mensen denken dat ik niets begrijp”. Helaas komt deze situatie vaak voor: een taalstoornis wordt vaak verward met een verstandelijke beperking, wat de malaise van de persoon alleen maar vergroot.

Naast communicatieproblemen heeft afasie ook een aanzienlijke sociale en emotionele impact. Veel mensen met afasie sluiten zich uiteindelijk af van sociale activiteiten omdat gesprekken te ingewikkeld worden. Telefoongesprekken, maaltijden met het gezin, uitjes met vrienden… alles wordt een bron van angst. Beetje bij beetje riskeert de persoon een isolement, terwijl het onderhouden van sociale banden essentieel is voor de levenskwaliteit en zelfs voor herstel.

Familie en vrienden worden er ook door beïnvloed. Echtgenoten, kinderen en vrienden voelen zich soms hulpeloos bij communicatieproblemen. Ze willen het juiste doen, maar weten niet altijd hoe. Dit onbegrip kan leiden tot spanning, frustratie en zelfs emotionele uitputting als de revalidatie lang duurt.

Kortom, de symptomen van afasie gaan veel verder dan taal: ze beïnvloeden het gevoel van eigenwaarde, sociale relaties en het gezins- en beroepsleven. Daarom is het absoluut essentieel om een uitgebreide behandeling te bieden die verder gaat dan taalrevalidatie.

Non-verbale communicatie, een waardevolle bondgenoot

Wanneer woorden niet meer gemakkelijk komen, wordt lichaamstaal een essentiële brug tussen de persoon met afasie en zijn omgeving. Communicatie draait niet alleen om woorden: gebaren, gezichtsuitdrukkingen, intonatie van de stem, blikken… al deze elementen zijn van vitaal belang.

Voor mensen met afasie kan non-verbale communicatie een echte reddingslijn zijn. Wanneer het onmogelijk is om een volledige zin te formuleren, kan een eenvoudig gebaar of gezichtsuitdrukking genoeg zijn om een emotie of een behoefte over te brengen. Bijvoorbeeld naar een glas water wijzen om te zeggen “Ik heb dorst”, of met je hand zwaaien om te zeggen “Kom” of “Stop”.

De mensen om je heen moeten deze signalen leren interpreteren. Dit vereist observatie, geduld en soms een beetje creativiteit. Bepaalde gebaren zijn universeel, maar elke persoon met afasie kan zijn eigen codes ontwikkelen. In sommige families creëren ze uiteindelijk een hybride taal van woorden, tekens en beelden die alleen begrepen kan worden door hun naaste omgeving.

Visuele hulpmiddelen versterken deze communicatie ook. Pictogrammen, foto’s of zelfs communicatieborden met eenvoudige afbeeldingen helpen om de blokkade van woorden te overwinnen. Een bord kan bijvoorbeeld afbeeldingen bevatten voor basisbehoeften: eten, drinken, slapen, uitgaan, naar de dokter gaan, etc. De persoon hoeft alleen maar naar de afbeelding te wijzen om zich verstaanbaar te maken.

Er zijn zelfs digitale toepassingen die bibliotheken van afbeeldingen en pictogrammen bieden om visuele zinnen te bouwen. Gebruikt op een tablet bieden ze extra autonomie en verminderen ze de stress die gepaard gaat met communicatiesituaties.

Non-verbale communicatie vergemakkelijkt niet alleen de uitwisseling van informatie, maar helpt ook om de emotionele band in stand te houden. Een glimlach, een streling over de hand, een aandachtige blik kunnen zonder woorden zeggen “Ik luister, ik ben er voor je”. Voor iemand die een deel van zijn spraakvermogen heeft verloren, is deze non-verbale steun essentieel om zich niet geïsoleerd of onbegrepen te voelen.

Concluderend: non-verbale communicatie vervangt spraak niet, maar vult het aan en wordt soms het belangrijkste expressiemiddel. Het aanmoedigen van het gebruik ervan vanaf het begin van het revalidatieproces helpt om de dialoog in stand te houden en de frustratie die gepaard gaat met afasie te verminderen.

Strategieën om beter te communiceren met mensen met afasie

Communiceren met iemand met afasie kan in het begin moeilijk lijken, maar er zijn veel technieken die kunnen helpen om uitwisselingen vloeiender en minder stressvol te maken. Deze strategieën worden gebruikt door logopedisten, familieleden en soms zelfs onderwezen in communicatieworkshops voor familie en verzorgers.

Hier zijn de belangrijkste tips om in de praktijk te brengen:

1. Spreek langzaam en duidelijk

• Praat langzamer dan normaal, zonder te overdrijven of te kleineren.

• Pauzeer tussen de zinnen om tijd te geven om te begrijpen en te reageren.

• Articuleer correct, maar spreek op een natuurlijke toon om te voorkomen dat het gesprek kunstmatig klinkt.

Voorbeeld: in plaats van te zeggen “Wil je vanmiddag een wandeling maken in het park?”, zeg je “Wil je naar het park?”, waarbij je de vraag uitspreekt en pauzeert.

2. Vereenvoudig woordenschat en zinnen

• Gebruik korte zinnen met een eenvoudige structuur.

• Vermijd jargon, ingewikkelde uitdrukkingen of zinnen met dubbele betekenissen.

• Herhaal de sleutelwoorden indien nodig verschillende keren.

Voorbeeld: zeg “Dokter. Morgen. 15.00 uur” in plaats van “Vergeet niet dat we morgen om 15.00 uur een afspraak hebben bij de dokter voor je jaarlijkse controle.”.

3. Stel eerder gesloten dan open vragen

• Vragen die met “ja” of “nee” beantwoord moeten worden, zijn gemakkelijker te beantwoorden.

• Vragen met een open einde kunnen te veeleisend zijn voor iemand die op zoek is naar de juiste woorden.

Voorbeeld: “Wil je koffie?” (eenvoudig antwoord) in plaats van “Wat wil je drinken?” (complex antwoord).

4. Gebaren gebruiken om mondelinge taal te ondersteunen

• Begeleid woorden met een duidelijk gebaar of pictogram.

• Laat het object zien waar je het over hebt om je te helpen begrijpen.

• Moedig mensen met afasie aan om hun behoeften op dezelfde manier uit te drukken.

Als je bijvoorbeeld naar het kopje wijst wanneer je “koffie” zegt, begrijpt de persoon meteen wat het onderwerp van het gesprek is.

5. Vermijd lawaaierige omgevingen

• Achtergrondgeluiden bemoeilijken het begrip en verhogen de stress.

• Kies een rustige plek om te praten, vooral voor belangrijke uitwisselingen.

Zet bijvoorbeeld de televisie of radio uit als je een gesprek voert om een overdaad aan geluid te voorkomen.

6. Geef tijd om te reageren

• Mensen met afasie hebben soms enkele seconden nodig om hun antwoord te formuleren.

• Hen onderbreken of voor hen spreken kan hen ontmoedigen en frustreren.

Voorbeeld: rustig wachten na een vraag in plaats van de vraag te snel te herformuleren of het antwoord te raden.

7. Herformuleer indien nodig

• Als de persoon het niet begrijpt, herhaal het dan op een andere manier in plaats van precies dezelfde zin te herhalen.

• Het woord veranderen of de structuur vereenvoudigen kan het begrip helpen deblokkeren.

Voorbeeld: als de zin “Wil je gaan wandelen?” niet werkt, probeer dan “Zullen we buiten gaan wandelen?

8. Waardeer elke poging tot communicatie

• Corrigeer niet elke fout: dit kan de persoon in kwestie ontmoedigen.

• Feliciteer je inspanningen, zelfs als de zin niet perfect is.

Voorbeeld: als de persoon zegt “Ik… park… morgen”, antwoord dan “Ja, je bedoelt dat je morgen naar het park wilt? Heel goed!” om te valideren en aan te moedigen.

9. Visuele hulpmiddelen gebruiken

• Notitieboekjes met afbeeldingen, tabletapplicaties, foto’s: alles wat de dialoog vergemakkelijkt is nuttig.

• Sommige professionals maken gepersonaliseerde “communicatieboekjes” met de woorden en beelden die het meest gebruikt worden in het dagelijks leven.

10. Houd oogcontact en een positieve houding

• Kijk de persoon in de ogen als je tegen hem praat om te laten zien dat je luistert.

• Glimlach, knik en toon geduld: dit creëert een geruststellende sfeer.

Bijvoorbeeld: zelfs als de persoon traag reageert, moedigt het kalm en zorgzaam blijven de uitwisseling aan om door te gaan.

Concluderend: deze strategieën vereisen geen specifieke vaardigheden, maar ze veranderen de communicatie. Ze stellen mensen met afasie in staat om hun zelfvertrouwen terug te winnen, deel te nemen aan gesprekken en de frustratie te verminderen die gepaard gaat met het verlies van taal.

Het gebruik van visuele en schriftelijke hulpmiddelen

Voor mensen met afasie kunnen woorden ontoegankelijk worden, maar beelden en eenvoudig schrift zijn vaak makkelijker te begrijpen. Visuele en schriftelijke hulpmiddelen zijn daarom krachtige hulpmiddelen om de communicatie te vergemakkelijken en het dagelijks leven minder frustrerend te maken.

Waarom zijn visuele hulpmiddelen zo effectief?

• De hersenen verwerken beelden sneller dan gesproken taal.

• De pictogrammen en foto’s maken het makkelijk te begrijpen zonder dat je een hele zin nodig hebt.

• Ze bieden een concreet steunpunt wanneer woorden uitblijven.

Veel gezinnen melden een duidelijke vermindering van misverstanden zodra ze thuis visuele hulpmiddelen beginnen te gebruiken.

De verschillende soorten visuele ondersteuning

• Communicatiepanelen: deze bestaan uit afbeeldingen of symbolen die alledaagse behoeften voorstellen (eten, drinken, slapen, naar de dokter gaan, enz.). De persoon wijst gewoon naar de overeenkomstige afbeelding.

• Geïllustreerde kaarten: ze passen in de hand en kunnen in elke context worden gebruikt, ook buitenshuis.

• Tabletapplicaties: sommige apps bieden bibliotheken met afbeeldingen en pictogrammen, met de mogelijkheid om eenvoudige visuele zinnen te construeren.

Een concreet voorbeeld: een toepassing kan pictogrammen weergeven zoals “ik wil”, “drinken” en “water”. De gebruiker klikt op de plaatjes in de juiste volgorde om een zin te vormen, die de tablet vervolgens hardop voorleest.

De rol van het geschreven woord in communicatie

Zelfs wanneer spraak moeilijk is, behouden sommige mensen met afasie het vermogen om te lezen en te schrijven. Schrijven kan dan een alternatieve manier van :

• een idee uitleggen door het op te schrijven in een notitieboekje,

• sleutelwoorden laten zien in plaats van ze uit te spreken,

• gebruik lijstjes voor boodschappen, afspraken en medicatie.

Een eenvoudig notitieboekje of whiteboard kan een hulpmiddel van onschatbare waarde zijn. Als de persoon bijvoorbeeld niet in staat is om “doktersafspraak morgen” te zeggen, kan hij of zij dit opschrijven of laten zien op een briefje dat van tevoren is gemaakt.

Visuele en schriftelijke communicatie combineren

In veel gevallen geeft de combinatie van afbeeldingen en het geschreven woord de beste resultaten. Het beeld helpt om het concept te begrijpen en het geschreven woord ondersteunt het taalgeheugen.

Hier is een concreet voorbeeld: op een kaart “eten” zie je zowel een bord met eten als het woord “eten” in grote letters geschreven.

Thuis een visuele omgeving creëren

Familieleden kunnen overal in huis bordjes ophangen met woorden en afbeeldingen:

• “keuken” met een foto van keukengerei,

• “badkamer” met een afbeelding van een wastafel,

• “slaapkamer” met een foto van een bed.

Hierdoor kunnen mensen met afasie zich beter oriënteren en zich gemakkelijker uitdrukken, zelfs buiten een direct gesprek.

Visuele en schriftelijke hulpmiddelen vervangen spraak niet, maar openen wel nieuwe communicatiemogelijkheden. Ze geven mensen met afasie de kans om hun behoeften uit te drukken, deel te nemen aan uitwisselingen en een zekere mate van onafhankelijkheid in hun dagelijks leven terug te krijgen.

Geduld en actief luisteren: twee essentiële kwaliteiten

Leven met afasie kost tijd, veel tijd. De vooruitgang is vaak traag, soms ongelijkmatig, en dit kan frustrerend zijn voor zowel de persoon in kwestie als zijn omgeving. Daarom is geduld een fundamentele kwaliteit in alle ondersteuning.

Als je dicht bij de persoon staat, moet je accepteren dat hij of zij meer tijd nodig heeft om een zin te begrijpen, de juiste woorden te vinden of een vraag te beantwoorden. Stiltes kunnen lang lijken, maar ze zijn nodig om de hersenen hun werk te laten doen. Te snel onderbreken of zinnen afmaken voor de persoon kan een gevoel van machteloosheid en controleverlies creëren.

Actief luisteren maakt dit geduld compleet. Het gaat niet alleen om het horen van de gesproken woorden, maar ook om het observeren van gezichtsuitdrukkingen, gebaren, oogcontact – alles wat een aanwijzing kan geven over wat de persoon probeert te zeggen. Vaak kan een woord of gebaar in combinatie met een bepaalde toon gebruikt worden om de intentie te raden en de boodschap te bevestigen.

Hier zijn een paar eenvoudige tips om geduld en actief luisteren te oefenen:

• Draai je naar de persoon toe en kijk hem of haar aan terwijl hij of zij praat, om te laten zien dat je hem of haar je volledige aandacht geeft.

• Knik met je hoofd, glimlach, laat zien dat je echt luistert.

• Herhaal of herhaal wat je hebt begrepen om de boodschap te bevestigen: “Bedoel je dat je naar het park bent geweest?”.

• Geef de persoon de tijd om goed te keuren of te corrigeren, zelfs als het proces traag verloopt.

• Vermijd tekenen van ongeduld, zoals zuchten, op je horloge kijken of met iemand anders praten terwijl je spreekt.

Als Paul, 65 jaar oud, het bijvoorbeeld moeilijk vindt om te zeggen “Ik heb morgen een afspraak”, kan hij gewoon zeggen “afspraak… morgen… ik”. In plaats van te snel te raden, kan zijn vrouw antwoorden: “Je bedoelt dat je morgen een afspraak hebt?” om de communicatie te valideren en aan te moedigen.

Uiteindelijk zijn geduld en actief luisteren niet alleen technieken: het zijn bewijzen van respect. Ze laten de persoon met afasie zien dat hun woorden, hoe onvolledig ook, waarde hebben en dat ze een volwaardige gesprekspartner blijven.

De betrokken therapieën en professionals

De revalidatie van afasie is niet afhankelijk van één persoon, maar van een multidisciplinair team. Elke persoon brengt een aanvullende expertise in om de persoon te helpen zoveel mogelijk autonomie terug te krijgen en de kwaliteit van leven te verbeteren.

De meest betrokken professional is de logopedist. Zij beoordelen het type afasie, stellen geschikte oefeningen voor en werken aan begrip, mondelinge uitdrukking, lezen en schrijven. Sessies kunnen individueel of in groepsverband plaatsvinden, afhankelijk van de behoeften van de patiënt. De logopedist gebruikt verschillende methoden: herhaling van woorden, rollenspel, gesimuleerde dialogen, visuele hulpmiddelen, computergestuurde oefeningen, enz. Het doel is niet alleen om “opnieuw te leren spreken”, maar ook om het vertrouwen in de communicatie te herstellen.

Naast logopedie spelen neuropsychologen een belangrijke rol. Ze beoordelen geheugen, aandacht, concentratie, logica en andere cognitieve functies die na een beroerte ook aangetast kunnen zijn. Hun tests maken het mogelijk om oefeningen aan te passen aan de werkelijke capaciteiten van de patiënt en ze werken vaak samen met logopedisten om samenhangende revalidatie te bieden.

Ergotherapeuten werken aan de aanpassing van het dagelijks leven: ze helpen mensen om communicatiehulpmiddelen te gebruiken, hun leefruimte te organiseren en hun onafhankelijkheid in dagelijkse activiteiten te herwinnen. Ze kunnen bijvoorbeeld gepersonaliseerde communicatieboeken aanbieden, met afbeeldingen en woorden die zijn aangepast aan de behoeften van de persoon, of specifieke toepassingen op een tablet.

Fysiotherapeuten zijn essentieel als de beroerte ook motorische problemen heeft veroorzaakt. Ze werken aan coördinatie, mobiliteit en ademhaling. Dit laatste is erg nuttig voor het verbeteren van de spraak, omdat een heldere, goed geprojecteerde stem afhankelijk is van een efficiënte ademhaling.

Tot slot bieden psychologen emotionele steun aan de persoon en zijn familie. Afasie kan leiden tot verlies van zelfvertrouwen, angst en zelfs depressie. Praten over deze moeilijkheden, emoties uiten en leren ermee om te gaan is een belangrijke fase in het algehele revalidatieproces.

Kortom, elke professional heeft een specifieke rol:

• De logopedist voor taal.

• De neuropsycholoog voor cognitieve functies.

• Ergotherapeuten voor autonomie en hulpmiddelen.

• De fysiotherapeut voor het lichaam en de ademhaling.

• De psycholoog voor emotionele ondersteuning.

Door in een team te werken kunnen we uitgebreide en samenhangende zorg bieden, waarbij de persoon met afasie op verschillende aspecten tegelijk vooruitgang boekt, in plaats van geïsoleerd.

JOE: het hersencoachingsprogramma voor patiënten na een beroerte

JOE is een van de meest geavanceerde hulpmiddelen die beschikbaar zijn als aanvulling op traditionele revalidatie. JOE, ontwikkeld door DYNSEO, is een cognitief stimulatieprogramma dat is ontworpen voor mensen met taal-, geheugen- of concentratieproblemen na een beroerte of hersenletsel. Het doel is duidelijk: een leuke, progressieve en gepersonaliseerde vorm van heropvoeding bieden die voor iedereen toegankelijk is, ook voor ouderen.

JOE is beschikbaar als tabletapplicatie. Deze keuze is niet onbelangrijk: de tablet is intuïtief, gemakkelijk te gebruiken en vereist geen bijzondere technische kennis. Voor iemand die niet vertrouwd is met computers, is het veel toegankelijker dan een computer.

De belangrijkste functies van JOE

• Geheugenspelletjes: aangepast aan het niveau van de persoon werken ze aan het onthouden van woorden, beelden en logische reeksen.

• Taaloefeningen: om te helpen met woordenschat, begrip en zinsbouw.

• Concentratie- en aandachtsactiviteiten: om het vermogen te verbeteren om geconcentreerd te blijven op een taak, een gebied dat vaak verzwakt is na een beroerte.

• Persoonlijke feedback: JOE registreert de voortgang, stelt geschikte niveaus voor en moedigt de gebruiker aan met positieve berichten.

Een van de grote voordelen van JOE is dat het progressief is. De eerste oefeningen zijn snel en eenvoudig, zodat de gebruiker niet ontmoedigd raakt. Daarna, als je slaagt, neemt de moeilijkheidsgraad toe, wat de hersenen stimuleert zonder dat er te veel druk ontstaat.

Hoe JOE past in revalidatie

Logopedisten en neuropsychologen raden vaak dagelijkse oefeningen aan om blijvende vooruitgang te boeken. Maar tussen revalidatiesessies door kan het moeilijk zijn om geschikte activiteiten te vinden. Dat is waar JOE om de hoek komt kijken:

• Je kunt 5 tot 15 minuten per dag spelen, in je eigen tempo.

• Familie en vrienden kunnen hem vergezellen, waardoor de oefening een moment van samenzijn wordt.

• De resultaten zijn duidelijk: vloeiender spreken, beter geheugen, nieuw zelfvertrouwen.

Luc bijvoorbeeld, 62 jaar oud, begon JOE drie maanden na zijn beroerte te gebruiken. In het begin kon hij eenvoudige voorwerpen niet benoemen. Na een paar weken dagelijks spelen vond hij het woord “stoel” toen hij een plaatje zag, iets wat hij maandenlang niet had gekund. Dit kleine succes heeft het vertrouwen van de hele familie hersteld.

Het emotionele aspect: een belangrijke factor

Een belangrijk punt is dat JOE niet beperkt is tot technische oefeningen. Bemoedigende berichten, voortgangscontrole en het leuke aspect maken revalidatie minder intimiderend en meer motiverend. Voor veel gebruikers is het herontdekken van het plezier in leren een essentiële stap op weg naar herstel.

Kortom, JOE is geen vervanging voor sessies met professionals, maar een effectieve aanvulling daarop. Het is toegankelijk, motiverend en aanpasbaar en biedt een moderne oplossing om elke dag vooruitgang te blijven boeken, zelfs thuis.

De centrale rol van familie en sociale steun

Afasie treft niet alleen de persoon in kwestie, maar ook zijn hele familie en soms zelfs zijn vriendenkring. Woorden verliezen, moeite hebben om zich verstaanbaar te maken of anderen te begrijpen, kan leiden tot een communicatiestoornis en de persoon geleidelijk isoleren. Daarom zijn de steun van naasten en het onderhouden van sociale banden essentieel in elke fase van het revalidatieproces.

De eerste rol van de familie is om aanwezig te blijven. Samen tijd doorbrengen en doorgaan met de gebruikelijke activiteiten, zelfs met aanpassingen, helpt mensen met afasie om zich niet buitengesloten te voelen. Gezinsmaaltijden, bordspellen en wandelingen zijn allemaal mogelijkheden voor communicatie die een aanvulling vormen op logopediesessies of oefeningen met hulpmiddelen zoals JOE.

De tweede rol van familieleden is hetaanpassen van hun manier van communiceren. Veel familieleden melden dat ze hebben geleerd om langzamer te praten, om eenvoudige vragen te stellen, om gebaren, tekeningen of zelfs communicatieboeken te gebruiken om zichzelf verstaanbaar te maken. Deze inspanningen lijken misschien klein, maar ze creëren een rustigere, meer geruststellende omgeving voor de persoon met afasie.

Het is ook belangrijk omde persoon aan te moedigen om actief deel te nemen aan het gesprek, zelfs als ze niet veel praten. Er kan bijvoorbeeld gevraagd worden om te kiezen tussen twee opties met behulp van een gebaar of een geïllustreerde kaart, of om iets aan te wijzen dat ze nodig hebben. Elke deelname, ook al is die minimaal, versterkt het gevoel van eigenwaarde en voorkomt dat de persoon zich in zichzelf terugtrekt.

Emotionele steun is net zo cruciaal. Na een beroerte ervaren sommige mensen een echte emotionele schok: ze voelen zich verminderd, zijn bang dat ze niet meer begrepen worden en vrezen hun vrienden te verliezen. Hun naasten moeten deze tekenen van verdriet opmerken, kleine overwinningen aanmoedigen en hen eraan herinneren dat vooruitgang tijd kost.

Tot slot is het essentieel om een actief sociaal leven te behouden. Vrijetijdsclubs, patiëntenverenigingen en gespreksgroepen voor mensen met afasie bieden ruimtes waar communicatie wordt vergemakkelijkt en iedereen zich begrepen voelt. Deze activiteiten voorkomen isolement en stimuleren het moreel, wat ook het cognitieve herstel bevordert.

Kortom, familie en vrienden zijn niet alleen toeschouwers: ze maken integraal deel uit van de revalidatie. Hun houding, geduld en emotionele steun kunnen een enorm verschil maken voor de vooruitgang en het welzijn van de persoon met afasie.

De omgeving aanpassen voor betere communicatie

De omgeving waarin iemand met afasie leeft, speelt een grote rol in zijn of haar vermogen om te communiceren en zijn of haar onafhankelijkheid terug te krijgen. Een huis of woonomgeving die te lawaaierig is, slecht georganiseerd of vol afleiding kan communicatie veel moeilijker maken, zelfs als de mensen in de omgeving van de persoon al goede strategieën gebruiken.

De eerste stap is om afleiding door lawaai te verminderen. Televisie of radio op de achtergrond maakt het moeilijk om te verstaan, vooral als er meerdere mensen tegelijk praten. Het is het beste om tijdens belangrijke gesprekken lawaaiige apparaten uit te schakelen of naar een rustigere kamer te gaan om de uitwisseling te vergemakkelijken.

Vervolgens is het nuttig om de visuele ruimte leesbaarder te maken. Door bijvoorbeeld labels met woorden en foto’s op deuren of kasten te plakken, kunnen mensen met afasie zich gemakkelijker oriënteren en voorwerpen benoemen. Je kunt “keuken” op de bijbehorende deur schrijven, “kast” op de kast, of foto’s van voedsel op de blikken zetten zodat ze makkelijker te herkennen zijn.

Er zijn ook communicatieborden aan de muur bevestigd in de keuken of woonkamer, waarop de persoon foto’s kan tonen om zijn behoeften uit te drukken: eten, drinken, uitgaan, naar de dokter gaan, enz.

Voor sommige mensen is het heel nuttig om een ruimte te organiseren die gewijd is aan communicatie. Deze ruimte kan bevatten :

• een whiteboard met een marker om op te schrijven of tekenen

• een notitieboekje met foto’s van familie, vrienden en vaak bezochte plaatsen

• een tablet met een toepassing zoals JOE of een pictogrammenbord

De persoon weet dat hij deze ruimte kan gebruiken om zijn ideeën voor te bereiden, een briefje te schrijven of een foto te laten zien als hij niet kan spreken.

Tot slot is het belangrijk omde tijden waarop je praat aan te passen. Praten in een rustige kamer, met voldoende licht om gebaren en gezichtsuitdrukkingen duidelijk te zien, en het vermijden van momenten waarop de persoon moe is, maken de communicatie effectiever.

Kortom, het aanpassen van de omgeving is niet ingewikkeld: een beetje organisatie, labels, visuele hulpmiddelen en tijd voor rust is alles wat nodig is om het dagelijks leven een stuk gemakkelijker te maken voor iemand met afasie.

Beschikbare bronnen en verenigingen

Leven met afasie betekent niet dat je de moeilijkheden alleen moet doorstaan. Er zijn veel hulpmiddelen beschikbaar om de getroffenen en hun familie te ondersteunen, zoals informatie, workshops, financiële hulp en discussiegroepen. Als je hiervan op de hoogte bent, krijg je toegang tot praktisch advies, gespecialiseerde diensten en een waardevol ondersteuningsnetwerk.

In Frankrijk spelen verschillende verenigingen een belangrijke rol:

• Frankrijk AVC: deze nationale vereniging geeft informatie over beroertes, de gevolgen ervan en de verschillende stadia van revalidatie. Ze organiseert ook praatgroepen voor patiënten en hun familie en bewustmakingsinitiatieven voor het grote publiek.

• Fédération Nationale des Aphasiques de France (FNAF): komt op voor de rechten van mensen met afasie, biedt conversatieworkshops en trainingen voor verzorgers en brengt gezinnen in contact met professionals.

• Discussiegroepen voor mantelzorgers: hier kunnen familieleden ervaringen uitwisselen, morele steun vinden en tips delen over hoe ze hun afasische ouder of partner beter kunnen ondersteunen.

• Gespecialiseerde ziekenhuisdiensten: veel revalidatiecentra hebben specifieke programma’s voor mensen met afasie, met multidisciplinaire teams en aangepaste workshops.

Er zijn ook online bronnen:

• sites met praktische informatie over communiceren met mensen met afasie

• video’s met uitleg om hulpmiddelen zoals pictogramdiagrammen te leren gebruiken

• forums waar gezinnen vragen kunnen stellen en met andere verzorgers kunnen praten

Sommige verenigingen organiseren zelfs culturele of sportevenementen die toegankelijk zijn voor mensen met afasie, met aangepaste activiteiten om deelname aan te moedigen en isolement te doorbreken.

Tot slot kunnen de lokale centra voor sociale actie (CCAS) en de departementale centra voor gehandicapten (MDPH) informatie verstrekken over financiële steun, thuisondersteuning en stageprogramma’s voor mensen die door afasie beperkt zijn in hun beroepsactiviteit.

Kortom, er is een echt netwerk ter ondersteuning van mensen met afasie en hun naasten. Als je weet waar je terecht kunt, kun je sneller steun vinden, je ervaringen delen en voorkomen dat je er alleen voor staat om de dagelijkse moeilijkheden het hoofd te bieden.