Fuga van een Alzheimerpersoon: waarschuwingsprotocol en onderzoek

In onze begeleiding van families en professionals worden we geconfronteerd met een van de meest angstaanjagende situaties die verband houdt met de ziekte van Alzheimer: de fuga, of beter gezegd, de dwaaltocht. Dit is geen vrijwillige ontsnappingspoging, maar eerder de manifestatie van een interne kompas dat niet meer werkt, een verwarrende zoektocht geleid door een geest die zijn houvast heeft verloren. De angst die een mantelzorger overvalt wanneer hij zich realiseert dat zijn dierbare niet meer is waar hij zou moeten zijn, is een ijzingwekkend gevoel. Daarom hebben we duidelijke protocollen en ondersteunende tools ontwikkeld, niet alleen om te reageren in geval van crisis, maar vooral om deze te voorkomen.

Centraal in onze aanpak staat de training. Tijdens onze trainingssessies, zoals die we aanbieden om te stimuleren en verbinding te creëren, benadrukken we dat het begrijpen van gedrag de eerste stap is om het te voorkomen. Een persoon met de ziekte van Alzheimer vlucht niet uit uitdaging. Hij volgt een logica die hem eigen is, gedicteerd door zijn herinneringen, zijn emoties en zijn onvervulde behoeften. Onze missie is om u de sleutels te geven om deze logica te ontcijferen en een veilige en zorgzame omgeving te creëren. Dit artikel is een uitbreiding van deze inzet: een praktische gids om u te helpen een vangnet rond uw dierbare te weven en te weten hoe te reageren als hij, ondanks alles, verdwaalt.

Om effectief te handelen, moeten we eerst begrijpen. Dwaaltocht is nooit een onbenullige of willekeurige daad. Het is het gevolg van een diepe interne verwarring, van een behoefte of een angst. Stel je even voor in een wereld waar vertrouwde gezichten vreemd lijken, waar de routines van gisteren vandaag geen zin meer hebben, en waar de woorden om een simpele pijn of een verlangen uit te drukken je ontglippen. In deze cognitieve mist wordt lopen soms de enige mogelijke reactie, een poging om een schijn van controle of een fragment van zijn oude leven terug te vinden.

De veelvoorkomende triggers van de dwaaltocht

De redenen die een persoon ertoe aanzetten om te dwalen zijn talrijk en zeer persoonlijk, maar we kunnen terugkerende patronen identificeren. Het begrijpen van deze triggers is de eerste stap naar preventie.

• De zoektocht naar een vervlogen verleden: Vaak zoekt de persoon niet om aan het heden te ontsnappen, maar om het verleden te bereiken. Hij kan willen “terug naar huis” (ook al is hij er al, hij denkt aan zijn ouderlijk huis), “de kinderen van school ophalen” (ook al zijn ze al tientallen jaren volwassen) of naar zijn oude werkplek gaan. Deze bestemmingen zijn verankerd in zijn langetermijngeheugen, dat vaak langer bewaard blijft dan het recente geheugen.
• De reactie op een onvervulde behoefte: De onmogelijkheid om een fysieke ongemak te communiceren is een krachtige drijfveer voor fuga. Honger, dorst, de behoefte om naar het toilet te gaan, pijn of ongemak (te strakke kleding, te warme kamer) kunnen onrust veroorzaken die zich uit in de behoefte om te bewegen, om “buiten” te gaan om een oplossing te vinden.
• Angst en stress: Een te luidruchtige, te drukke omgeving, de aanwezigheid van te veel onbekende mensen, of zelfs een gevoel van eenzaamheid of verlatenheid kunnen intense angst veroorzaken. De vlucht wordt dan een verdedigingsmechanisme om aan deze als bedreigend ervaren situatie te ontsnappen.
• Saaie en gebrek aan stimulatie: Een persoon die zonder activiteit of interactie wordt gelaten, kan gewoon gaan dwalen uit gebrek aan stimulatie. Het lichaam heeft behoefte aan beweging, de geest heeft behoefte aan bezigheid. Zonder specifiek doel wordt lopen een doel op zich.

De rol van de omgeving en routine

De omgeving speelt een cruciale rol. Een woonplaats die slecht is aangepast, waar de houvasten vaag zijn, kan het risico op fuga vergroten. Een lange en lege gang kan uitnodigen tot lopen, een goed zichtbare voordeur kan worden gezien als een uitgang om te nemen. Het verlies van het tijdsbesef is ook een verergerende factor. De val van de nacht, bijvoorbeeld, is een moment van grote angst voor velen (het “schemeringssyndroom”), waar de verwarring toeneemt en de drang om te vertrekken onweerstaanbaar kan worden.

De routine is het anker dat de persoon met het heden verbindt. Een regelmatig schema voor maaltijden, persoonlijke verzorging, activiteiten en bedtijd helpt om de dag te structureren en de angst te verminderen. Elke onderbreking in deze routine (een medische afspraak, het bezoek van een onbekende) kan een verstorende factor en een potentiële trigger zijn. Daarom benadrukken we in onze trainingen het belang van het creëren van positieve en geruststellende rituelen.

Preventie: Een vangnet opzetten

De beste manier om met een fuga om te gaan, is ervoor te zorgen dat deze niet plaatsvindt. Preventie is een constante inspanning, die aanpassing van de omgeving, cognitieve en affectieve stimulatie en communicatie omvat. Het gaat erom een veilige cocon te bouwen, een “thuis” dat een toevluchtsoord is en geen gevangenis.

Veiligheid van de woning

De veiligheid van de woning betekent niet dat deze in een fort moet worden veranderd, maar eerder in een ruimte waar de risico’s discreet en intelligent worden geminimaliseerd. Het is belangrijk om een balans te vinden tussen veiligheid en het behoud van de waardigheid en bewegingsvrijheid van de persoon.

• De deuren: De voordeur is het meest kritieke element. U kunt complexe sloten installeren die moeilijk te bedienen zijn of die hoog/laag op de deur zijn geplaatst, buiten het gebruikelijke gezichtsveld. Een andere truc is om de deur te “camoufleren” door deze dezelfde kleur als de muur te verven of een groot gordijn ervoor te hangen. Discrete deuralarm kunnen u waarschuwen als deze wordt geopend.
• Nieuwe technologieën: GPS-volgapparaten, in de vorm van een horloge, een hanger of een zool om in de schoen te schuiven, kunnen een geruststellende oplossing zijn. Ze maken het mogelijk om de persoon snel te lokaliseren als hij verdwaalt, waardoor de zoektijd en de bijbehorende risico’s worden verminderd.
• Informatie: Zorg ervoor dat uw dierbare altijd een vorm van identificatie bij zich heeft: een gegraveerde armband, een kaart in zijn portemonnee of een label dat in zijn kleding is genaaid, met zijn naam en een telefoonnummer om te bellen. Vermeld “Ik heb geheugenproblemen, bel alstublieft dit nummer”.

Een stimulerende en rustgevende omgeving creëren

Een bezige geest is minder geneigd tot dwaaltocht. We hebben gezien dat verveling en angst belangrijke triggers zijn. Het doel is dan ook om geschikte activiteiten aan te bieden die een doel aan de dag geven en de sociale band versterken. Dit is precies de filosofie achter onze applicaties.

Hier komen onze tools zoals ANNELIES, onze geheugen spellen op tablet, volledig tot hun recht. We hebben ze niet ontworpen als simpele oefeningen, maar als bruggen voor communicatie. Een muzikale quiz, een spel van gezegden herkennen of een reconstructie van familiefoto’s stimuleert niet alleen het geheugen. Ze creëren een moment van delen, een dialoog, een glimlach. Dit moment van verbinding verankert de persoon op een positieve manier in het heden. Door deze activiteit met hem te delen, biedt u hem kwalitatieve aandacht die tegemoetkomt aan zijn behoefte aan erkenning en zijn angst vermindert. Minder angstig en meer betrokken, zal hij minder redenen hebben om een uitweg te zoeken.

Het belang van communicatie en het identificeren van behoeften

Soms is de fuga een stille schreeuw, de uitdrukking van een behoefte die de persoon niet meer met woorden kan formuleren. De frustratie om niet begrepen te worden is enorm en kan leiden tot onrustig gedrag. Hoe kan iemand zeggen “ik heb buikpijn” of “ik heb dorst” als de woorden hem ontbreken?

Om deze uitdaging aan te gaan, hebben we MON DICO ontwikkeld. Dit eenvoudige hulpmiddel op tablet of smartphone maakt gebruik van afbeeldingen en pictogrammen om mensen met cognitieve problemen te helpen hun fundamentele behoeften te uiten: eten, drinken, het koud hebben, pijn voelen, enz. Door op een afbeelding te wijzen, kan de persoon een essentiële behoefte communiceren. Door de frustratie aan de bron te ontmantelen, voorkomt u de onrust die kan leiden tot een fuga. Het is een eenvoudig maar krachtig hulpmiddel om de dialoog open te houden wanneer de woorden niet meer voldoende zijn.

Het waarschuwingsprotocol: wat te doen in de eerste minuten?

Ondanks alle voorzorgsmaatregelen kan een fuga optreden. De snelheid van reageren is dan cruciaal. De eerste minuten en het eerste uur zijn bepalend. Het is essentieel om een duidelijk actieplan te hebben om niet in paniek te raken en methodisch te handelen.

De initiële evaluatie: niet in paniek raken, maar snel handelen

Het eerste wat u moet doen, is kalm blijven, ook al is dat het moeilijkste ter wereld. Uw helderheid van geest is uw beste troef.

1. Directe controle: Zoek eerst in en rond de woonplaats. Kijk in alle kamers, kasten, de badkamer, de kelder, de zolder, de tuin, de garage. Het komt vaak voor dat de persoon zich gewoon heeft verstopt of in een ongebruikelijke plek is gaan slapen.
2. Informatie verzamelen: Als de persoon niet op de plaats is, noteer dan onmiddellijk het tijdstip waarop u zijn afwezigheid hebt opgemerkt. Probeer te herinneren wanneer u hem voor het laatst hebt gezien en wat hij droeg (kleuren, type kleding, schoenen, droeg hij een jas?). Bereid een recente foto voor.

Mobilisatie van de eerste cirkel

Handel snel. Wacht niet af in de hoop dat de persoon vanzelf terugkomt. Elke minuut telt. Neem onmiddellijk contact op met familieleden, goede vrienden en buren. Geef hen een nauwkeurige beschrijving en verdeel de gebieden voor onmiddellijke zoektocht: de omliggende straten, het dichtstbijzijnde park, de winkels in de buurt.

Wanneer en hoe de autoriteiten te contacteren?

Aarzel niet en schaam je niet om de autoriteiten te bellen (Politie of Gendarmerie door 17 te bellen). Een vermissing van een kwetsbaar persoon wordt altijd serieus genomen. We raden u aan om ze te bellen als u uw dierbare niet binnen 15 tot 30 minuten na het begin van uw zoektocht hebt gevonden.

Wanneer u hen belt, wees dan bereid om de volgende informatie duidelijk en beknopt te verstrekken:

• Volledige identiteit: Naam, voornaam, leeftijd, geboortedatum.
• Fysieke beschrijving: Lengte, postuur, haarkleur en oogkleur, bijzondere kenmerken (bril, litteken, bijzondere gang).
• Kleding: De meest nauwkeurige beschrijving van de kleding.
• Medische informatie: Geef aan dat het om een persoon met de ziekte van Alzheimer gaat, zijn algemene gezondheidstoestand en of hij dringend medicijnen nodig heeft.
• Omstandigheden van de vermissing: Tijd en plaats van de laatste keer dat hij werd gezien, wat hij net daarvoor deed.
• Mogelijke bestemmingen: Vermeld zijn oude adressen, werkplekken of elke plek die hij recentelijk heeft genoemd.

Een recente foto zal van onschatbare waarde zijn. De autoriteiten kunnen zo snel en effectief een signalement verspreiden.

Actieve zoektocht: de zoektocht methodisch organiseren

Zodra het alarm is gegeven, wordt de zoektocht georganiseerd. Het gaat er niet om in het wilde weg te rennen, maar om de inspanningen te coördineren om zo veel mogelijk terrein logisch te dekken.

Definieer de prioritaire zoekgebieden

Probeer je in de persoon te verplaatsen. Waar zou zijn geheugen hem naartoe leiden? De zoektochten moeten zich in eerste instantie concentreren op de plaatsen die voor hem betekenisvol zijn.

• De paden van het geheugen: Denk aan de plaatsen uit zijn verleden. Het oude ouderlijk huis, de school waar hij naartoe ging, het bedrijf waar hij werkte, zelfs als deze plaatsen kilometers ver weg zijn. Personen met de ziekte kunnen soms verrassend lange afstanden afleggen, geleid door een krachtige herinnering.
• Recente gewoonten: Waar houdt hij van om te wandelen? Wat is zijn gebruikelijke route naar de bakker of het park? Verken deze vertrouwde routes.
• Aantrekkings- en gevaarpunten: Controleer parken, openbare pleinen, kerken, stations. Denk ook aan risicogebieden zoals rivieroevers, vijvers, spoorwegen of drukke wegen.

De hulpmiddelen en middelen tot uw beschikking

Naast de actie van de politie of gendarmerie kunnen andere middelen worden gemobiliseerd. Steunverenigingen voor families, zoals France Alzheimer, kunnen waardevol advies en morele steun bieden. Zij hebben veel ervaring met deze situaties en kunnen u helpen niets te vergeten. Sociale media kunnen worden gebruikt om een zoekbericht te verspreiden (met toestemming van de familie en met inachtneming van privacy), gericht op lokale groepen in uw stad of buurt.

De rol van de gemeenschap: samen staan we sterk

Aarzel niet om de winkeliers in de buurt, de apotheker, de arts, de postbode te informeren. Laat hen een foto zien. Dit zijn mensen die vaak buiten zijn en uw dierbare mogelijk hebben gezien. De collectieve waakzaamheid van een gemeenschap is een onschatbare hulp. Mensen zijn vaak veel meer bereid om te helpen dan je zou denken, vooral als het om een kwetsbaar persoon gaat.

Na de fuga: de terugkeer en de analyse voor de toekomst

Het moment waarop de persoon wordt gevonden, is een enorme opluchting, maar het beheer van de situatie stopt daar niet. De periode na de fuga is een essentiële stap voor het welzijn van de persoon en om toekomstige preventie te versterken.

Ontvang de persoon zonder oordeel

Wanneer uw dierbare wordt gevonden, is hij waarschijnlijk moe, bang, verward, en misschien zelfs onderkoeld of uitgedroogd. De hoogste prioriteit is om hem gerust te stellen. Vermijd verwijten, beschuldigende vragen (“Maar waarom ben je weggegaan?”). De persoon heeft waarschijnlijk geen logische verklaring voor u en dat zou alleen maar zijn angst vergroten. Ontvang hem met warmte, bied hem een warme drank, een deken aan, en spreek met een rustige stem. Laat hem door een arts onderzoeken om ervoor te zorgen dat hij niet gewond is.

Analyseer het voorval om beter te kunnen voorkomen

Zodra iedereen weer kalm is, is het belangrijk om de situatie te evalueren, niet om een schuldige te vinden, maar om te begrijpen. Probeer de volgorde van gebeurtenissen die aan de fuga voorafgingen te reconstrueren.

• Was er die dag een verandering in de routine?
• Toonde de persoon tekenen van onrust, angst of pijn?
• Had hij een specifieke behoefte verbaal of non-verbaal geuit?
• Was er een trigger in de omgeving (een hard geluid, een bezoek)?

Deze analyse stelt u in staat eventuele tekortkomingen in uw vangnet te identificeren en uw preventiestrategieën aan te passen. Misschien moet de beveiliging van een deur worden versterkt, of moet u meer aandacht besteden aan pijnsignalen, of de dagen verrijken met meer gestructureerde activiteiten en momenten van delen.

Zorg voor uzelf als mantelzorger

Vergeet tenslotte niet om voor uzelf te zorgen. Een fuga is een traumatische gebeurtenis voor de mantelzorger. Stress, angst en schuldgevoel kunnen overweldigend zijn. Het is essentieel om niet alleen te blijven met deze emoties. Praat erover met uw familie, vrienden, of sluit u aan bij een praatgroep voor mantelzorgers. U kunt ook informatie en ondersteuning vinden op officiële portals zoals de website van Voor ouderen van de overheid. Uw eigen vermoeidheid en stress erkennen is de eerste stap om uw dierbare op een serene en effectieve manier te blijven begeleiden.

Bij ons geloven we sterk dat informatie, preventie en de juiste tools de angst kunnen omzetten in waakzaamheid, en de angst in doordachte actie. De weg met de ziekte van Alzheimer is een pad vol onvoorspelbare gebeurtenissen, maar door voorbereid, gesteund en uitgerust te zijn, loop je nooit alleen.