Voedingsoraliteit: begrijpen en begeleiden van eetstoornissen
De eetstoornissen van de oraliteit (TOA) treffen 25 tot 45% van de kinderen met een typische ontwikkeling en tot 80% van de kinderen met een handicap. Ze manifesteren zich door moeilijkheden met eten: weigering van bepaalde voedingsmiddelen, hyperslectiviteit, moeilijkheden met kauwen of slikken. Deze uitgebreide gids presenteert de mechanismen, waarschuwingssignalen en begeleidingsstrategieën.
📋 In dit artikel
Wat is voedingsoraliteit?
De voedingsoraliteit verwijst naar het geheel van functies die aan de mond zijn toegewezen op het gebied van voeding: zuigen, kauwen, slikken, maar ook de smaakervaring en de psycho-affectieve relatie met voedsel. Het is een complexe functie die sensorische, motorische, cognitieve en emotionele vaardigheden omvat.
De eetstoornissen van de oraliteit (TOA) omvatten alle moeilijkheden die verband houden met voeding die niet worden verklaard door een organische ziekte. Ze kunnen zich op zeer verschillende manieren manifesteren: van het kind dat categorisch alles wat niet gemixt is weigert tot degene die alleen maar witte voedingsmiddelen eet, en degene die bij de minste hap al kokhalst.
Normale ontwikkeling van oraliteit
Oraliteit ontwikkelt zich al heel vroeg, vanaf het foetale leven: de baby slikt vruchtwater en zuigt op zijn duim. Deze primaire oraliteit bereidt de nodige vaardigheden voor na de geboorte.
| Leeftijd | Fasen van de voedingsontwikkeling |
|---|---|
| Geboorte | Zuigreflex, exclusieve vloeibare voeding (melk) |
| 4-6 maanden | Begin van de diversificatie, gladde texturen (purees) |
| 6-8 maanden | Dikkere texturen, begin van smeltende stukjes |
| 8-12 maanden | Lateraal kauwen, finger foods, begin van autonomie |
| 12-18 maanden | Gevarieerde voeding, gemengde texturen |
| 18-24 maanden | Bijna normale voeding, eet zoals de familie |
| 2-6 jaar | Normale periode van voedselneofobie (afwijzing van het nieuwe) |
Typen eetstoornissen
Sensorische stoornissen
- Orale hypersensitiviteit: overdreven reacties op texturen, temperaturen, smaken
- Hyposensitiviteit: op zoek naar sterke sensaties, zeer gekruide of knapperige voedingsmiddelen
- Tactiele verdediging: weigering van bepaalde texturen in de mond of op de handen
- Hyperslectiviteit: zeer beperkt voedingsrepertoire
Motorische stoornissen (motorische dysoraliteit)
- Kauwproblemen: kauwt niet, slikt alles in één keer door of houdt het in de mond
- Slikproblemen: verslikken, blokkades
- Stoornissen van de bucco-faciale praxies: ineffectieve tong/lipbewegingen
Gedragsstoornissen
- Ernstige voedselneofobie: weigering van alle nieuwe voedingsmiddelen
- Vermijdingsgedrag: draait het hoofd weg, duwt weg, huilt
- Conflictueuze maaltijden: machtsverhoudingen, systematische weigering
Oorzaken en risicofactoren
De TOA zijn multifactorieel. Verschillende oorzaken kunnen zich combineren:
| Oorsprong | Voorbeelden |
|---|---|
| Medisch | Prematuriteit, GERD (reflux), allergieën, chronische ziekten |
| Sensorisch | Hypersensitiviteit (vaak bij ASS), sensorische verwerkingsstoornissen |
| Motorisch | Hypotonie, neurologische stoornissen, motorische handicap |
| Psycho-affectief | Negatieve ervaringen (sonde, braken), angst |
| Omgevingsfactoren | Late diversificatie, monotone voeding, overmatige druk |
⚠️ Risicogroepen
De TOA komen bijzonder vaak voor bij ex-prematuren (voeding via sonde), kinderen met ASS (frequente hyperslectiviteit), kinderen met handicap (motorische stoornissen), en kinderen die vroeg in het ziekenhuis zijn opgenomen met negatieve orale ervaringen.
Waarschuwingssignalen
Bij zuigelingen
- Voedingen moeilijk, lang of onvoldoende
- Belangrijke reflux, frequente braken
- Weigering van de overgang naar lepelvoeding
- Blokkade bij diversificatie
- Gewichtsgroei die stagneert
Bij oudere kinderen
- Voedingsrepertoire zeer beperkt (<20 geaccepteerde voedingsmiddelen)
- Weigering van een hele categorie (groenten, vlees, texturen...)
- Kokhalzen of braken bij het zien of aanraken van bepaalde voedingsmiddelen
- Maaltijden zeer lang (>45 minuten) of zeer kort (snacken)
- Overmatige sortering op het bord, rigide ritualisering
- Eet alleen maar gladde texturen na de leeftijd van 2 jaar
- Systeematische conflicten rond maaltijden
Evaluatie en behandeling
De behandeling van TOA is multidisciplinair:
- Pediater: medische oorzaken uitsluiten, groei volgen
- Logopedist: evalueren en revalideren van de eetstoornissen
- Ergotherapeut: sensorische stoornissen, maaltijdopstelling
- Psycholoog: angstcomponent, eetgedragsstoornissen
- Diëtist: voedingsbalans ondanks de beperkingen
De logopedist evalueert de sensorisch-motorische vaardigheden (zuigen, kauwen, slikken, gevoeligheid), observeert een maaltijd en verzamelt het voedingsverhaal van het kind.
Interventiestrategieën
🌡️ Geleidelijke desensibilisatie
Stel het kind zeer geleidelijk bloot aan nieuwe of gevreesde voedingsmiddelen, volgens de stappen: verduren naast → aanraken → naar de mond brengen → likken → proeven → eten. Elke stap wordt gewaardeerd. Nooit forceren.
🎮 Speelse en sensorische benadering
Spelen met voedsel (buiten maaltijden): aanraken, kneden, ruiken zonder verplichting om te proeven. Sensorische manipulatie-activiteiten (klei, zand, knoeien) om de algemene tactiele verdediging te verminderen.
🍽️ Rustige maaltijdomgeving
Rustige maaltijden, zonder scherm, met het gezin. Geen druk om te eten. Voorstellen zonder te forceren. Dien kleine hoeveelheden op. Vermijd opmerkingen over wat het kind eet of niet eet.
📈 Voortgang van texturen
Volg een logische voortgang: vloeibaar → glad → gepureerd → smeltende stukjes → stevige stukjes → gemengd. Respecteer het tempo van het kind. Werk parallel aan het kauwen door oefeningen van praxies.
💪 Werken aan bucco-faciale motoriek
Oefeningen voor bucco-faciale praxies: tong-, lip- en wangbewegingen. Kauwoefeningen (bijten en kauwen op geschikte voorwerpen). Sensorische orale stimulaties.
Onze tools om te downloaden
📊 Tabel van voedingstexturen
Classificatie van texturen met voorbeelden van voedingsmiddelen voor elke categorie. Gids voor de voortgang van de diversificatie.
Downloaden👅 Oefeningen bucco-faciale praxies
Geïllustreerde oefeningen om de bewegingen van de mond, tong, lippen te oefenen. Nuttig voor het kauwen en articulatie.
Downloaden🍽️ Maaltijdondersteuning
Visuele ondersteuning om de maaltijd te structureren: sequenties, keuzes, positieve versterking. Helpt de angst rond maaltijden te verminderen.
Downloaden📋 Voedingsdagboek
Hulpmiddel voor het volgen van maaltijden en vooruitgang. Om de geaccepteerde, geweigerde voedingsmiddelen en de nieuwigheden die zijn getest te noteren.
DownloadenVeelgestelde vragen
Een zekere selectiviteit is normaal tussen 2 en 6 jaar (voedselneofobie). Het wordt zorgwekkend als het repertoire zeer beperkt is (<20 voedingsmiddelen), als er een impact op de groei is, of als het een belangrijke lijdensdruk veroorzaakt. Raadpleeg als de situatie niet verbetert of verslechtert.
Nee. Dwingen is contraproductief: het verhoogt de angst en versterkt de weigering. De aanbevolen benadering is om voor te stellen zonder te forceren, het kind regelmatig bloot te stellen aan voedingsmiddelen (ook al weigert het), en een rustige maaltijdomgeving te creëren. Dwang verergert de eetstoornissen van de oraliteit.
Occasioneel kokhalzen is normaal tijdens het leren van nieuwe texturen. Het wordt zorgwekkend als het systematisch is, zeer intens (braken), of aanhoudt na 2-3 jaar. Het kan duiden op een orale hypersensitiviteit die behandeling vereist.
In eerste instantie de pediater om een medische oorzaak uit te sluiten. Vervolgens de logopedist gespecialiseerd in oraliteit voor evaluatie en revalidatie. Afhankelijk van de gevallen kunnen een ergotherapeut (sensorische stoornissen), een psycholoog (angst, eetstoornissen) of een diëtist de behandeling aanvullen.
🍽️ Klaar om de eetstoornissen van de oraliteit te begeleiden?
Ontdek al onze gratis tools om maaltijden te vergemakkelijken en de voeding te verbeteren.
Ontdek alle tools →Artikel geschreven door het DYNSEO-team in samenwerking met gespecialiseerde logopedisten. Laatste update: december 2024.