Meta description: Hoe duidelijke en effectieve instructies formuleren voor mensen met downsyndroom in instellingen. Korte zinnen, positieve formuleringen en praktische tips.
—
Inleiding
U heeft het ongetwijfeld al meegemaakt: een instructie die u duidelijk dacht te zijn wordt niet opgevolgd, of slechts gedeeltelijk, of op een onverwachte manier. Voordat u concludeert dat er een probleem is met begrip of motivatie, vraag uzelf af hoe u uw boodschap heeft geformuleerd. Want de manier waarop u een instructie geeft, beïnvloedt aanzienlijk hoe deze wordt ontvangen en uitgevoerd.
Mensen met downsyndroom (trisomie 21) hebben bijzonderheden in de verwerking van taal waardoor bepaalde formuleringen effectiever zijn dan andere. Deze bijzonderheden begrijpen stelt u in staat uw communicatie aan te passen en de dagelijkse samenwerking aanzienlijk te verbeteren. Dit artikel biedt u concrete strategieën om instructies te formuleren die begrepen en opgevolgd zullen worden, in ESAT, in woonvoorzieningen, in IME of in SESSAD.
—
De moeilijkheden bij het verwerken van instructies begrijpen
Het verbale werkgeheugen
Het werkgeheugen is het vermogen om informatie gedurende enkele seconden vast te houden en te manipuleren, de tijd om deze te gebruiken. Bij mensen met downsyndroom is het verbale werkgeheugen (dat auditieve informatie verwerkt) vaak beperkter dan het visueel-ruimtelijke werkgeheugen.
Concreet raakt een lange instructie of een instructie bestaande uit meerdere stappen dit geheugen snel verzadigd. De persoon onthoudt het begin maar verliest het vervolg, of herinnert zich het einde maar is het begin vergeten. Wanneer u zegt “Je gaat de bezem uit de kast halen, dan veeg je voor de ingang en daarna berg je de bezem op”, kan de persoon slechts een deel van deze informatie onthouden.
De verwerkingstijd
Het verwerken van auditieve informatie kost meer tijd voor mensen met downsyndroom. Wanneer u spreekt, moet uw gesprekspartner de geluiden waarnemen, ze samenvoegen tot woorden, de betekenis van elk woord begrijpen, de structuur van de zin vatten, de globale boodschap afleiden. Elk van deze stappen kost iets meer tijd.
Als u snel informatie achter elkaar geeft of zonder pauze naar iets anders overgaat, heeft de verwerking geen tijd om plaats te vinden. De persoon kan de indruk wekken niet te luisteren of niet te begrijpen, terwijl hij of zij simpelweg meer tijd nodig heeft.
Abstractie en impliciete betekenissen
Instructies bevatten vaak impliciete elementen die wij als vanzelfsprekend beschouwen. “Ruim je kamer op” veronderstelt dat de persoon weet wat “opgeruimd” voor ons betekent, welke voorwerpen waar moeten, welk niveau van opruimen verwacht wordt. Deze impliciete betekenissen worden mogelijk niet gedeeld.
Evenzo leveren abstracte of beeldende formuleringen problemen op. “Let op”, “Wees braaf”, “Gedraag je goed” zijn vage instructies die op meerdere manieren begrepen kunnen worden of helemaal niet begrepen worden. De persoon weet niet concreet wat er van hem of haar verwacht wordt.
—
De kracht van korte zinnen
Eén idee per zin
De fundamentele regel is om elke zin te beperken tot één enkel idee, één enkele actie. In plaats van de eerder genoemde complexe instructie, splitst u op: “Ga naar de kast.” (Wacht.) “Pak de bezem.” (Wacht.) “Veeg voor de ingang.” Deze segmentatie respecteert de capaciteiten van het werkgeheugen en maakt stapsgewijze verwerking mogelijk.
In de praktijk vraagt deze opsplitsing om een verandering van gewoonte. We hebben de neiging informatie samen te voegen om efficiënt te zijn. Maar deze schijnbare efficiëntie werkt tegen ons als de boodschap niet begrepen wordt. De tijd nemen om te segmenteren bespaart tijd bij herhaalde uitleg en correcties.
Het ritme en de pauzes
Laat tussen elke korte zin een pauze. Deze stilte is geen verloren tijd, het is de tijd die nodig is om de informatie te verwerken. Tel in gedachten tot drie of vijf voordat u verdergaat, of wacht op een signaal van de persoon (blik, knikken, begin van uitvoering).
Dit ritme kan traag lijken, vooral wanneer u haast heeft. Maar onthoud dat een slecht begrepen instructie meerdere keren herhalen meer tijd kost dan deze één keer correct geven. En de herhaalde ervaring van onbegrip genereert frustratie en demotivatie aan beide kanten.
Controleren voordat u verdergaat
Voordat u naar de volgende instructie gaat, zorg ervoor dat de vorige begrepen is of wordt uitgevoerd. Deze controle kan impliciet zijn (waarnemen dat de persoon de actie begint) of expliciet (vragen te laten zien, op zijn of haar manier te herhalen).
Vermijd echter de vraag “Heb je het begrepen?” die bijna automatisch een weinig betrouwbaar “ja” genereert. Verkies concrete controles: “Laat me zien waar je naartoe gaat”, “Wat doe je eerst?”. Deze vragen onthullen het werkelijke begrip zonder de persoon in moeilijkheden te brengen.
—
De kracht van positieve formuleringen
Zeggen wat er moet gebeuren in plaats van wat er niet moet gebeuren
“Ren niet” is minder effectief dan “Loop”. “Schreeuw niet” is minder duidelijk dan “Praat zachtjes”. Dit verschil is niet onbelangrijk. Een negatieve formulering vereist begrip van de verboden actie, en deze vervolgens mentaal om te zetten in het tegenovergestelde. Dat is een extra cognitieve bewerking die kan mislukken.
Bovendien heeft onze hersenen de neiging de genoemde actie te onthouden in plaats van de ontkenning. “Denk niet aan een roze olifant” doet onvermijdelijk aan een roze olifant denken. Evenzo kan “Sla niet” de actie van slaan oproepen meer dan de bedoeling om het te verbieden.
Het verwachte gedrag beschrijven
Ga van het vage verbod naar het precieze gewenste gedrag. In plaats van “Stop met rotzooi maken”, zeg “Ga op je stoel zitten”. In plaats van “Wees aardig tegen anderen”, specificeer “Praat zachtjes tegen Marie”. De persoon weet precies wat hij of zij moet doen, zonder te hoeven raden.
Deze precisie is bijzonder belangrijk in potentieel conflictueuze situaties. Onaangepast gedrag is vaak de uiting van een niet-bevredigd behoefte of een misverstand. Een concreet alternatief aanbieden biedt een constructieve uitweg.
Inclusieve formuleringen
Wanneer mogelijk, betrek uzelf in de instructie: “We gaan samen opruimen”, “We gaan onze handen wassen”. Deze formuleringen creëren een alliantie, suggereren dat u de actie samen met de persoon zult doen, verminderen de perceptie van een autoritair bevel.
Het gebruik van het collectieve “we” is bijzonder nuttig voor groepsroutines, overgangen, momenten waarop instemming van iedereen noodzakelijk is. Het creëert een gevoel van verbondenheid en samenwerking.
—
Praktische technieken voor effectieve instructies
Aandacht trekken voordat u spreekt
Een instructie gegeven aan iemand die niet aandachtig is, is een verloren instructie. Voordat u spreekt, zorg ervoor dat u de aandacht van de persoon heeft: roep hem of haar bij de voornaam, wacht tot hij of zij naar u kijkt, plaats uzelf op zijn of haar hoogte en in zijn of haar gezichtsveld.
Oogcontact is niet altijd comfortabel voor bepaalde personen. In dat geval kunnen aandacht voor de stem, een oriëntatie van het lichaam naar u toe voldoende zijn. Het belangrijke is dat de persoon ontvankelijk is voordat u begint uw boodschap over te brengen.
Woorden vergezellen met gebaren
Gebaren versterken de verbale boodschap. Wijzen naar de plaats waar u naartoe moet, de uit te voeren actie namaken, het betreffende voorwerp tonen: deze visuele en kinesthetische ondersteuningen helpen bij begrip en memorisatie. Ze zijn bijzonder nuttig voor personen van wie het visuele kanaal het sterkste punt is.
Als u gestructureerde gebaren gebruikt (Makaton of andere), integreer ze dan natuurlijk in uw instructies. “Opruimen” vergezeld van het corresponderende teken biedt een dubbele toegang tot de informatie. Zelfs zonder formeel systeem helpen uw natuurlijke gebaren bij het begrip.
Visuele ondersteuning gebruiken
Voor terugkerende instructies is permanente visuele ondersteuning effectiever dan herhaalde uitleg. Een kaart met geïllustreerde stappen, een visuele planning, pictogrammen die de regels aangeven: deze ondersteuningen kunnen op elk moment geraadpleegd worden, zo vaak als nodig.
In ESAT stellen visuele taakkaarten de werknemer in staat zelf de stappen te raadplegen zonder opnieuw te vragen. In woonvoorzieningen begeleidt een visuele sequentie van ochtendroutines de persoon naar autonomie. Deze ondersteuningen bevrijden de professional van herhaling en maken de begeleide persoon verantwoordelijk.
Betekenis geven aan de instructie
Een instructie waarvan men het waarom begrijpt, wordt gemakkelijker geaccepteerd en onthouden. “We doen het schort om om je kleren te beschermen”, “We ruimen de gereedschappen op om ze morgen terug te vinden”, “We praten zachtjes om anderen niet te storen”. Deze uitleg geeft betekenis aan de gevraagde actie.
Let er echter op de boodschap niet te overladen. De uitleg moet eenvoudig blijven en na de hoofdinstructie komen, niet ervoor of in de plaats ervan. De gevraagde actie blijft centraal, de uitleg verlicht deze zonder deze te verdrinken.
—
Instructies aanpassen aan de context
In ESAT: werkinstructies
In de professionele context van ESAT betreffen instructies vaak technische taken. Splits elke taak op in eenvoudige stappen, creëer visuele ondersteuning voor terugkerende taken, gebruik indien mogelijk demonstratie vóór verbale uitleg.
Wees bijzonder aandachtig voor veiligheidsinstructies. Ze moeten positief geformuleerd worden (“Draag je handschoenen” in plaats van “Werk niet zonder handschoenen”), regelmatig herhaald worden, zichtbaar zijn in de werkomgeving. Veiligheid duldt geen benaderingen van begrip.
Kwaliteitsinstructies verdienen ook bijzondere aandacht. “Let op” is niet voldoende. “Controleer of de rand recht is”, “Tel de stukken voordat je de doos sluit”, “Kijk of de kleur hetzelfde is als het model” zijn verifieerbare en concrete instructies.
In woonvoorzieningen: instructies voor het dagelijks leven
In woonvoorzieningen raken instructies aan het dagelijks leven, hygiëne, regels voor collectief leven. Ze maken vaak deel uit van routines die, eenmaal vastgesteld, minder expliciete instructies nodig hebben.
Voor regels van collectief leven zijn positieve formuleringen bijzonder belangrijk. “We eten samen aan tafel”, “We praten om de beurt”, “We kloppen voordat we binnenkomen” stellen duidelijke verwachtingen vast zonder een klimaat van constante verwijten te creëren.
Instructies gerelateerd aan persoonlijke autonomie (hygiëne, aankleden, opruimen) profiteren van visuele ondersteuning en moeten geleidelijk gericht zijn op zelf-begeleiding in plaats van afhankelijkheid van externe herinneringen.
In IME en SESSAD: educatieve instructies
Met kinderen en adolescenten begeleid in IME of SESSAD dienen instructies ook educatieve doelstellingen. Ze moeten aangepast zijn aan de ontwikkelingsleeftijd, niet noodzakelijk aan de chronologische leeftijd.
Speelse formuleringen kunnen de instemming verhogen: “Je handen gaan de zeep een knuffel geven”, “We spelen het spel van stilte terwijl we oversteken”. Let er echter op adolescenten niet te infantiliseren die volgens hun leeftijd behandeld moeten worden.
De applicatie COCO DENKT en COCO BEWEEGT, ontwikkeld door DYNSEO voor kinderen van 5 tot 10 jaar, gebruikt aangepaste en progressieve instructies in zijn educatieve spelletjes. Het kan uw eigen formuleringen inspireren en laten zien hoe duidelijke instructies leren begeleiden.
—
Moeilijke situaties beheren
Wanneer de instructie niet opgevolgd wordt
Wanneer u geconfronteerd wordt met een niet-opgevolgd instructie, weersta de verleiding om uw stem te verheffen of simpelweg te herhalen. Vraag uzelf eerst af of de instructie begrepen is. Herformuleer indien nodig door te vereenvoudigen, te vergezellen met gebaren, te tonen.
Als het begrip verworven lijkt maar de uitvoering niet volgt, vraag uzelf af over mogelijke obstakels: is de persoon fysiek in staat de actie uit te voeren? Is hij of zij moe, gestrest, bezig met iets anders? Is er een omgevingsobstakel? Komt de instructie in conflict met een niet-uitgedrukte behoefte?
Het herhalen van de instructie met geduld, eventueel vergezeld van gedeeltelijke fysieke begeleiding, is vaak effectiever dan escalatie in aandringen.
Wanneer de instructie verzet genereert
Systematisch verzet tegen instructies kan verschillende dingen signaleren: een behoefte aan controle over het eigen leven, een terugkerend onbegrip, vermoeidheid van constant instructies ontvangen, een niet-bevredigd behoefte die zich uit door weigering.
Keuzes aanbieden wanneer mogelijk vermindert het verzet: “Wil je eerst de boeken opruimen of eerst het speelgoed?”. De instructie is hetzelfde (opruimen) maar de persoon behoudt een marge van controle. Deze strategie moet met onderscheidingsvermogen gebruikt worden, want herhaaldelijk keuzes aanbieden kan ook uitputtend zijn.
Aanpassen aan de toestand van de persoon
De capaciteiten voor begrip en samenwerking fluctueren volgens de fysieke en emotionele toestand. Een vermoeide, zieke, angstige of verstoorde persoon zal meer moeite hebben met het verwerken van instructies. In deze momenten, vereenvoudig nog verder, verminder de verwachtingen, geef prioriteit aan het essentiële.
Deze fluctuaties erkennen en uw eisen aanpassen is geen laksheid, het is realisme. Aandringen op complexe instructies wanneer de persoon niet in staat is ze te verwerken genereert mislukkingen die niets leren en iedereen ontmoedigen.
—
Het belang van teamconsistentie
Formuleringen harmoniseren
Als elk teamlid de instructies anders formuleert, moet de begeleide persoon zich constant aanpassen. Deze variabiliteit verhoogt de cognitieve belasting en de risico’s van onbegrip. Kom als team overeen van standaardformuleringen voor terugkerende instructies.
Deze harmonisatie betekent niet dat de interacties gerobotiseerd worden. Elke professional behoudt zijn of haar persoonlijkheid. Maar sleutelinstructies, belangrijke regels, stappen van routines profiteren ervan om door iedereen consistent geformuleerd te worden.
Effectieve strategieën doorgeven
Wanneer u ontdekt dat een bepaalde formulering goed werkt met een persoon, deel deze dan met het team. “Met Paul zeg ik altijd ‘Het is tijd om…’ in plaats van ‘Je moet…’ en dat werkt beter.” Deze individuele observaties, gedeeld, verrijken de collectieve competentie.
Overdrachten, teamvergaderingen, individuele dossiers zijn gelegenheden om deze goede praktijken te delen. Continue training maakt het ook mogelijk de communicatievaardigheden van het hele team bij te werken en te perfectioneren.
Training als hefboom
De training “Downsyndroom in instellingen: Globale begeleiding” aangeboden door DYNSEO wijdt een belangrijk deel aan communicatie en het aanpassen van instructies. Het maakt het mogelijk de fundamenten van deze aanpassingen te begrijpen en samen effectieve formuleringen te oefenen. Een samen getraind team ontwikkelt een consistentie in praktijk die voor iedereen voordelig is.
—
Begripscapaciteiten stimuleren
Voorbij aanpassing: vooruitgang
Uw instructies aanpassen betekent niet de capaciteiten van de persoon bevriezen. Integendeel, aangepaste communicatie vermindert frustratie en creëert de voorwaarden om vooruitgang te boeken. Wanneer de persoon successen ervaart in het begrip en de uitvoering van instructies, neemt zijn of haar vertrouwen toe, versterkt zijn of haar motivatie.
Geleidelijk kunt u de complexiteit licht verhogen: twee stappen in plaats van één, een iets minder expliciete formulering, minder gebaren-begeleiding. Deze vooruitgang moet zeer geleidelijk zijn en het ritme van elke persoon respecteren.
Cognitieve stimulatie
Applicaties voor cognitieve stimulatie zoals JOE, ontwikkeld door DYNSEO voor adolescenten en volwassenen, bieden oefeningen die werken aan het begrip van instructies, het werkgeheugen, de aandacht. Deze speelse hulpmiddelen vormen een nuttige aanvulling op de menselijke begeleiding.
De korte sessies zonder druk van JOE maken het mogelijk deze competenties op een herhaalde en motiverende manier te trainen. De progressieve uitdagingen passen zich aan het niveau van elke gebruiker aan, en vermijden ontmoediging en verveling.
—
Onthouden
> Het aanpassen van uw instructies aan mensen met downsyndroom berust op enkele sleutelprincipes: korte zinnen beperkt tot één idee, positieve formuleringen die het verwachte gedrag beschrijven, voldoende pauzes voor verwerking, visuele en gebaren-ondersteuning als aanvulling. Deze aanpassing is geen verarmende vereenvoudiging maar een respect voor de cognitieve werking die begrip, autonomie en welzijn bevordert.
—
Conclusie
Effectieve instructies formuleren is een professionele vaardigheid die geleerd en geperfectioneerd wordt. De aanpassingen gepresenteerd in dit artikel vragen niet om geavanceerd materiaal, maar om een verandering van gewoonten en constante aandacht voor de manier waarop we communiceren.
De voordelen zijn aanzienlijk: minder noodzakelijke herhalingen, minder frustratie aan beide kanten, meer autonomie voor de begeleide persoon, meer beschikbare tijd voor de relatie en kwaliteitsbegeleiding. Deze communicatievaardigheden zijn overdraagbaar naar alle situaties en verrijken uw professionele praktijk duurzaam.
Om deze vaardigheden te verdiepen en ze in te schrijven in een globale begeleidingsaanpak, ontdek de training “Downsyndroom in instellingen: Globale begeleiding” aangeboden door DYNSEO.
—
Suggesties voor interne links
1. Communicatie en downsyndroom: de asymmetrie begrip/expressie begrijpen
2. Pictogrammen en visuele ondersteuning: een omgeving creëren die communicatie faciliteert
3. Tekens en gebaren om communicatie te ondersteunen in ESAT, IME en woonvoorzieningen
4. Tekenen van communicatieve frustratie herkennen vóór het overlopen
5. Cognitieve bijzonderheden en downsyndroom: verwerkingstijd, geheugen, abstractie
—
Aanbevolen training:
Downsyndroom in instellingen: Globale begeleiding
Aanbevolen applicaties:
COCO DENKT en COCO BEWEEGT (voor kinderen)
JOE, uw hersencoach (voor adolescenten en volwassenen)
